مراتب سلوک در طریقت جلوتیه

سلوک در طریقت جلوتیه شامل چهار مرتبه طبیعت، نفس، روح و سرّ است. در مرتبه طبیعت، که متناظر با شریعت است؛ سالک احتیاجات جسمانی خود را به صورت حلال، به گونه‌ای که به عباداتش لطمه نخورد، برطرف می‌کند و به مرتبه نفس ارتقا می‌یابد. در مرتبه دوم؛ یعنی مرتبه نفس، که مرادف با طریقت است، درنتیجه ریاضات، اخلاق و افعال ناپسند از سالک دور می‌شود. در مرتبه سوم؛ یعنی مرتبه روح، سالک به سوی معرفت الله پیش می‌رود. چون در این مرتبه علم لدُنّی بر سالک آشکار می‌شود، به آن مرتبه کشف می‌گویند که متناظر با مقام معرفت است. سالکی که به مقام معرفت و عشق الهی برسد، به آخرین مرتبه؛ یعنی مقام سرّ، رسیده است. این مرتبه، که با حقیقت است، همان مقام محو، فنا، تجلّی و وصل است. سالک در این مرتبه به کمال می‌رسد.[1]

هم‌چنین، هدایی هریک از مراتب این طریقت را، به صورت رمزی، با رنگی خاص بیان کرده است. وی می‌گوید: «رنگِ مرحله طبیعت، سیاه است که رنگ خاک؛ یعنی منشأ تن است، رنگ مرحله نفس، سرخ و نشانه هوی است، رنگ مرتبه روح زرد و نشانه آتش است و مرتبه آخر، سرّ شفاف است که نشانه آب است.[2]