مذهب کلامی اباضیه

اباضیه،[1] تنها فرقه بازمانده از خوارج است که در کشورهای مختلف اسلامی پیروانی دارد و هم اکنون مرکز عمده آنان کشور عمان است و عقاید اباضیه به عنوان مذهب رسمی این کشور پذیرفته شده است. قول مشهور میان مورخان و نویسندگان ملل و نحل این است که مؤسس مذهب اباضیه، «عبد اللّه بن اباض تمیمى» ‏است.[2]

عقاید اباضیه:

برخی از عقاید اباضیه عبارت است از:

آنان مخالفان خود از اهل قبله را کافر مى‏دانستند نه مشرک، ازدواج با ایشان و میراث بردن از آنان را روا ‏شمرده، و غنیمت اموال آنها از سلاح و اسب را در هنگام جنگ، حلال و در غیر جنگ، حرام می دانستند. آنان شهادت مخالفانشان را بر دوستانشان جایز ‏دانسته، و مى‏گفتند هر که مرتکب «گناه کبیره» شود، موحد است نه مؤمن، و کافر نعمت است نه کافر ملّت. آنها بر خلاف دیگر خوارج، امامشان را امیرالمؤمنین نمی نامیدند و خودشان را مهاجران نمى‏خواندند، و مى‏گفتند که هرگاه تکلیف ساقط شد، عالم نیز فانى خواهد شد. [3]

ن.

برخی از نویسندگان معاصر اباضی بر این عقیده اند که فرقه اباضیه در دو مسئله؛ یعنی تخطئه حکمیت و شرط ندانستن قرشی بودن امام، با سایر فرق اسلامی اختلاف نظر دارند، ولی در سایر مسایل با یکی از مذاهب مشهور کلامی هم عقیده اند، چنان که در مسئله صفات خداوند، رؤیت، تنزیه، تأویل و حدوث قرآن با معتزله و شیعه توافق دارند، و در مسئله شفاعت با معتزله هم عقیده اند، و در مسئله قدر و خلق افعال با اشاعره هم رأیند.[4]

[1]. اباضیه عمان این کلمه را به فتح همزه و اباضیه شمال آفریقا آن را به کسر همزه می خوانند. به هر تقدیر، اباض به ضم همزه، نام روستا یا سرزمینی در یمامه است. ر.ک: سبحانى، جعفر، بحوث في الملل و النحل، ج ‏5، ص 242، پاورقی 1.

[2]. ربانی گلپایگانی، علی، درآمدی بر علم کلام، ص 263 و 265.

[3]. شهرستانى، محمد بن عبد الکریم‏، الملل و النحل، محقق: بدران، محمد، ج ‏1، ص 156 و 157.

[4]. بحوث في الملل و النحل، ج ‏5، ص 279 – 310.