کپی شد
محل دفن زید النار
در مورد مکان دفن زید النار گزارش های متعددی در منابع مختلف وارد شده که در این مقال مختصر به دو مورد از آنها اشاره می‌شود:
بنابر گزارش صفدی و صدوق، زید در سامرا از دنیا رفته و با توجه به این‌که بعید به‌نظر می‌رسد که او را به مکان دیگری انتقال داده باشند، در همان‌جا دفن شده است.[1]
اما بنابر نقل محمد حسین آیتی در کتاب «بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان» آمده است: نقل کرده‌اند معتصم عباسی بعد از شهادت زید از کردار خود به شدت پشیمان و نادم شد. چون امر مملکت بعد از مأمون بر او قرار گرفت، به زیارت زید آمد و گریه و زاری بسیار نمود و بر مدفن زید قبه و بارگاه با شکوهی ساخت که تا سال هشتصد هجری قمری نیز معمور و دارای گنبد و بارگاهی بوده و نام معتصم عباسی به خط کوفی بر آن مسطور شده و هم‌اکنون در ابتدای درب ورودی، کتیبه آن نصب می‌باشد.
وزیر مشهور؛ محمد بن حسن بن منصور (شیخ ابوالمفاخر) نیز در عهد سلطان محمود غزنوی (بهرام‌شاه غزنوی) در تعمیر و توقیر آن سعی فراوانی کرده است.[2]
در مورد همین مکانی که مرحوم آیتی معرفی می‌کند، هم اکنون بنا و زیارتگاهی در روستای آفریز، دهستان پسکوه، از توابع بخش سده شهرستان قاینات و در فاصله 50 كیلومتری از قاین، در استان خراسان جنوبی قرار دارد. موقعیت آن در 59 درجه طول شرقی و عرض جغرافیائی آن 33 درجه و 27 دقیقه شمالی و ارتفاع آن از سطح در یا 1430 متر می‌باشد. روستای آفریز بر مسیر جاده سرایان ـ بیرجند ـ قاین قرار دارد. رودخانه شورود از 6 کیلومتری جنوب آن می‌گذرد. کوه زیارتگاه در جنوب شرق آن واقع است.[3]
مقبره امام‌زاده زید النار گنبدی باشکوه و مرتفع دارد که دو پوسته‌ای است و دارای تزئینات کاشی‌کاری با لعابی به رنگ
فیروزه‌ای و نقش‌های گل و بته به رنگ سفید است که قسمتی از آن فرو ریخته و از بین رفته است. در داخل گنبدخانه، سنگی خاکستری قرار دارد که مردم نسبت به آن باورهای ویژه‌ای دارند.
این بقعه مبارکه همواره مورد توجه علماء این دیار بوده طوری‌که تاریخ، ارادت ابو محمد حسن بن منصور قاینی مشهور به ابوالمفاخر به این آستانه را مسطور داشته است.
شیخ ابوالمفاخر (547 – 510) به علت شهرت و آوازه علمی از طرف سلطان بهرام‌شاه غزنوی به غزنین فراخوانده و به سمت نخست وزیری برگزیده شد. ارادت شیخ ابوالمفاخر به زید النار در کتاب سه رساله در علم رجال نیز مسطور است.
این آرامگاه بر اساس یکی از کتیبه های موجود در زمان شاه عباس صفوی و در سال 1020 قمری نوسازی شد. بعدها در زمان امیر علم خان حشمت الملک مجددا تعمیر و بازسازی شد.
داخل ضریح یک قندیل اهدایی خاندان خزیمه (در عصر نادر شاه افشار) بوده که کتیبه روی آن این مطلب را با شعری بیان می‌کند.[4]
[1]. صفدي، خليل بن أيبك، الوافي بالوفيات، المحقق: الأرناؤوط، أحمد و مصطفى، تركي، ج 15، ص 36؛ نرم‌افزار المکتبه الشامله؛ صدوق، محمد بن على، عيون أخبار الرضا (عليه السلام)، محقق / مصحح: لاجوردى، مهدى، ج 2، ص 233.
[2]. آیتی، محمدحسین، بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، ص 53 و 54.
[3]. پایگاه جامع امامزادگان و بقاع متبرکه ایران اسلامی وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه.
[4]. سایت خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»؛ سایت خبرگزاری بین المللی قرآن.