مؤمنین و عشق به مسجد

با ملاحظه روایات باب مسجد به خوبی روشن می شود پیامبر گرامی اسلام (ص) و اهل بیت بزرگوار او (ع) تنها بر رفتن به مسجد توصیه نفرموده اند، بلکه از این بالاتر ما را به محبت ورزیدن و انس و علاقه قلبی داشتن به مسجد تشویق نموده اند و این امر ناشی از آن است که مسجد، متعلق به حق تعالی و محبوب انسان مسلمان است و مؤمن، همان گونه که به ذات مقدس حضرت حق تعالی شدیدترین علاقه را دارد: «و آنان كه ايمان آورده‏اند، محبت و عشقشان به خدا بيشتر و قوى‏تر است»[1]، به مسجد هم که خانه او است، عشق می ورزد. همچنان که وقتی فردی برای انسان فوق العاده دوست داشتنی شد، متعلقات او از قبیل خانه و ابزار و فرزندان او هم همین حالت را پیدا می کنند. از همین روی پیامبر گرامی اسلام (ص) که حلاوت عشق به حق تعالی و آنچه را که به ذات پاک او مربوط می شود با تمام وجود چشیده است، می فرماید: «هفت طایفه هستند كه خداوند در روزى كه سايه‏اى جز سايه او نيست، مورد لطف و عنایت خویش قرارشان می دهد … ، طایفه سوم کسانی هستند که از مسجد باز می گردند، قلب های آنان همچنان دلبسته و علاقه مند به مسجد است تا آنگاه که مجددا به مسجد باز گردند … ».[2] همان گونه که در این حدیث شریف مشاهده می شود، سخن از آمد و شد تنها به مسجد نیست؛ بلکه سخن از عشق ورزیدن به خانه خدا و دل بستن به آن است. امام سجاد (ع) در همین زمینه می فرماید: « موسى بن عمران (ع) عرض کرد: بار خدايا چه کسانی در روز قيامت زیر سايه عرش تو قرار مى‏گيرند در آن روزى كه سايبانى جز سايبان رحمت تو نيست؟ خداوند متعال فرمود: كسانى كه دلشان پاک باشد، آنها كه فقير و ضعيف هستند و مورد توجه نيستند، كسانى كه هر گاه ياد خدا می كنند، او را به عظمت ذكر مى‏كنند، آنهائى كه به طاعت بسنده مى‏نمايند، آنان که همانند كودکان به (بازی با خشت و گل مشغول می شوند) و به شير مادر بسنده مى‏كنند. آنان کسانی هستند كه به مسجدها مى‏روند و در آن­جا پناه مى‏گيرند، همان گونه كه عقاب‏ها به آشيانه‏هاى خود پناه مى‏برند، آنهائى كه در هنگام ديدن محرمات به خشم مى‏آيند. و در آن هنگام كه مشاهده مى‏كنند مردم آنها را حلال كرده‏اند؛ مانند پلنگ خشمگين مى‏شوند».[3]

اما دلیل عشق مؤمن به مسجد را می شود از حدیث ذیل، که گوشه ای از اسرار لزوم عشق مؤمنان موحّد را بیان می کند، یافت. رسول اکرم (ص) می فرماید: «کسی که خداوند متعال را دوست بدارد، بایستی مرا نیز دوست بدارد. هر که به من محبت بورزد می بایست نسبت به خاندانم نیز محبت ورزد. من در میان شما دو چیز گرانقدر؛ یعنی کتاب خدا و خاندانم را بجای گذاشته ام. هر کس که عترتم را دوست داشته باشد، بایستی قرآن را نیز دوست داشته باشد و دوستدار قرآن بایستی دوستدار مساجد هم باشد. چرا که مساجد، محضر و خانه های خداوند هستند که خود فرمان به برپایی آنها داده[4] و آنها را مبارک گردانیده است. مساجد، فرخنده و اهل آن نیز فرخنده اند. مساجد و اهل آن هر دو آراسته و محفوظند. اهل مسجد هنوز در حال نماز هستند که خداوند حوایج آنها را رفع می نماید. آنان در مسجد هستند و خداوند پشتیبان و یاور آنها است».[5]

می توان گفت در این حدیث شریف علت لزوم دوستی و محبت ورزیدن به مسجد، بیان شده است. یکی از علت ها تعلق و ارتباطی است که مساجد با ذات مقدس حق تعالی دارند و خانه خدا محسوب می شوند. دیگر آنکه خداوند  متعال خود، مؤمنان را به ساختن و بنا کردن مسجد فرمان داده است. سوم آن­که آن را خانه ای با برکت قرار داده که از ابعاد مختلف برای آحاد مسلمانان و نیز جامعه اسلامی دارای برکات و آثار سازنده فراوانی است. علت چهارم آنکه نه تنها خود مسجد مکانی آراسته و فرخنده و محفوظ است، بلکه اهل مسجد نیز انسان هایی آراسته به زیور کمالات و فرخنده و محفوظ از انحرافات و معاصی هستند و شکی نیست که قدر و منزلت هر خانه تا حدودی نیز بستگی به وضعیت کسانی دارد که در آن رفت و آمد می کنند و مسجد از این نظر نیز با فضیلت ترین مکان­ها است؛ چرا که پناه گاه و جایگاه انسان های تقوا پیشه و مجالس پیامبران بزرگ الهی[6] و محل اجتماع برگزیدگان و نیکان هر جامعه است. مجموعه این خصوصیات سبب می شود آنان که بر فطرت توحیدی خویش باقی مانده اند، با تمام وجود به مسجد عشق بورزند. افزون بر این، صدر حدیث نیز گویای رابطه ای استوار و پیوندی ناگسستنی میان مجموعه ای از چند عشق مقدس است که از یک­دیگر قابل تفکیک و جدایی نیستند: عشق به الله تعالی، عشق به رسول خدا (ص) و خاندان گرامی اش (ع)، و همچنین عشق به قرآن و مساجد است.

پس عشق ورزیدن به مسجد، در حقیقت مظهر و جلوه ای از عشق به تمامی خوبی ها و پاکی ها است که در رأس سلسله آن، عشق به ذات پاک حق تعالی قرار دارد. در حدیث شریف معراج نیز بخشی از مفاد این حدیث مورد تأکید قرار گرفته و انس با مسجد، نشان و جلوه ای از محبت به خداوند متعال به شمار رفته است. خدای بزرگ در فرازی از این حدیث، خطاب به پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرماید: «اى احمد! چنين نيست كه هر كس بگويد من خدا را دوست دارم، مرا دوست داشته است مگر اينكه، … مسجد را خانۀ خود بگيرد، …».

البته در این­جا خانه قرار دادن مسجد، کنایه از انس شدید و عشق و علاقه قلبی داشتن به مسجد است.