لیلی همسر امام حسین (علیه السلام)

یکی از همسران امام حسین (علیه السلام) شخصیتی به نام لیلی است. لیلی دختر ابی مرة بن عروة بن مسعود ثقفی است.  مادر لیلی، میمونه دختر ابو سفیان و مادر میمونه، دختر ابی العاص بن امیه بوده است. از او در تاریخ، به نامهای «لیلی»، «آمنه» و «بُرّه» یاد شده است. از طرفی هم، نسب لیلی و «مختار بن ابی عبید» در مسعود ثقفی (پدر مختار)، به هم می رسد؛ زیرا لیلی، دختر ابی مرة بن عروة بن مسعود است و مختار، فرزند ابی عبید بن مسعود می‌باشد.

عروه، نياى (پدر بزرگ) ليلی، از بزرگان عرب و سران عشيره ثقيف بود که در طائف سکونت داشت. عروه نه تنها در ميان قوم خود، بلکه در ميان عرب مقامى بلند و منزلتى ارجمند داشت. عروه به حضور مقدس پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) شرفياب شد و اسلام آورد. سپس به طائف بازگشت تا قوم خود را به اسلام دعوت کند. قوم ثقيف، با وى از در ستيز و جنگ در آمدند و با دعوتش به دشمنى برخاستند، در برابر او مقاومت کردند و سرانجام سحرگاهى که براى نماز برخاسته بود، او را به شهادت رسانيدند.

اما در این که لیلی، همراه اهل بیت (علیهم السلام) در کربلا حضور داشته یا نه؟ باید گفت:

با جست‌وجو و تتبع در کتاب‌های تاریخی، می‌توان به این نتیجه رسید که هیچ کدام از آنها و به خصوص کتاب‌ها و مقاتلی که به واقعۀ کربلا اهمیت داده‌اند و اسم بزرگان و دیگر زنان امام حسین (علیه السلام) و جوانان هاشمی و اصحاب و حتی کودکان را نقل کرده‌اند، نامی از حضرت لیلی و حضورش در کربلا نبرده‌اند و با توجه به این که ایشان از خاندان سرشناس و مهمی بوده‌اند،[1] بسیار بعید است که با وجود حضور در کربلا، از ایشان غفلت شده باشد.

محققان و عاشوراپژوهان متعددی نیز نسبت به حضور مادر حضرت علی اکبر در کربلا ابراز شک و تردید کرده‌اند.

مرحوم علامه مقرم می‌گوید: «برای ما، نه سال وفات لیلی و نه مقدار عمرش و نه حضورش در کربلا روشن نشد، گرچه حضورش در کربلا را «دربندی» در کتابش (اسرار الشهادة)، به بعضی از مجموعه‏هايی که صاحبانش معلوم نيست، نسبت داده است، اما همه مورخان، اين موضوع را ترک کرده و يادی از او در کربلا نکرده‏اند. شايد هم او پيش از حادثه‏ کربلا از دنيا رفته بود».[2]

مرحوم شیخ عباس قمی می‌گوید: «در بارۀ این که مادر حضرت علی اکبر در کربلا بوده یا نه؟ خبری ندیدم».[3]

شهید مطهری دربارۀ حضور مادر حضرت علی اکبر در کربلا می‌گوید: «يکى از معروف ترين قضايایی که حتى يک متن تاريخی به آن گواهى نمى‏دهد، قصه ليلی، مادر حضرت على اکبر است. البته ايشان مادرى به نام ليلی داشته‏ است، ولى يک مورخ‏ نگفته است که ليلی در کربلا بوده است».[4]

 سید محمد حسین طهرانی در این باره می‌گوید:«حقير در هيچ يک از مقاتل، حضور ليلی در صحنه کربلا را نيافته‏ام‏».[5]

ليلی، مدتی چند در خانه امام حسين (علیه السلام) به سر برد و روزگارى در زير سايه امام حسين (علیه السلام) زندگی کرد، اما چون نتوانست مصيبت جانسوز شوهر و داغ شهادت پسر را بیش از این تحمل کند، به زودى از اين جهان رخت بر بست و به جهان ديگر شتافت. سال وفات این بانو و مقدار عمر او و نیز حضورش در شهیدستان کربلا دقیقاً مشخص نیست. صاحب نفس المهموم اظهار نموده است که من، به مأخذی که دال بر آمدن لیلی به کربلا باشد، دست نیافتم.