لیلة المبیت در لغت و اصطلاح

«لیلة المَبیت» در لغت از دو کلمه «لیلة»؛ به معنای شب و «المَبیت»؛ به معنای موضع و مکانی که شب در آن بیتوته می‌شود،[1] تشکیل شده است. «بیتوته» نیز؛ به معنای داخل شدن در شب[2] و انجام کاری در شب[3] است و به معنای خوابیدن در شب نیست.[4] ابن سیده از زجّاج نقل نموده که هر کس شب را درک نماید، بیتوته نموده، خواه بخوابد یا نخوابد.[5] ‏

اما در اصطلاح فرهنگ دینی؛ به معنای اتفاقی است که در شب اول ماه ربیع الاول سال سیزدهم یا چهاردهم بعثت واقع شده است. در این شب امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) به جای پیامبر (صلی الله علیه و آله) در بستر آن حضرت خوابید تا جان ایشان از سوء قصد مشرکان مکه محفوظ بماند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به همین جهت موفق شد، سالم به مدینه هجرت کند، و در این باره آیه «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْري نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبادِ»[6] در شأن امیرالمؤمنین (علیه السلام) نازل شد.[7]

[1]. ابن دريد، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، ج ‏1، ص 257.

[2]. فراهيدى، خليل بن احمد، كتاب العين، ج ‏8، ص 138.

[3]. ابن سيده، على بن اسماعيل، المحكم و المحيط الأعظم‏، محقق/ مصحح: هنداوى، عبدالحميد، ج ‏9، ص 526.

[4]. كتاب العين، ج ‏8، ص 138.

[5]. «قالَ الزَّجّاجُ: كُلُّ من أَدْرَكَهُ اللّيْلُ فقد باتَ، نامَ أو لَمْ يَنَم»، المحكم و المحيط الأعظم‏، ج ‏9، ص 526.

[6]. بقره، 207.

[7]. ر.ک: سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور في تفسير المأثور، ج ‏3، ص 179؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، ج ‏4، ص 826؛ عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقيق: رسولى محلاتی، سيدهاشم، ج 1، ص 101؛ حسكانى، عبيدالله بن احمد، شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، تحقيق: محمودی، محمد باقر، ج 1، ص 123.