كعبه نزد ملت­ها

کعبه در نزد ملت­ها و اقوام مختلف دارای ارج و منزلت خاصی بوده است که نمونه هایی از آن بیان می شود:

1. اعراب: پیش از ظهور اسلام، خانه خدا نزد اعراب ارج و منزلتی رفیع داشت و برای عرب هیچ معبدی همانند كعبه دارای عظمت و منزلت نبود؛ زیرا آن را خانه خدا و بنای ابراهیم خلیل (ع) می دانستند[1] و از هر سو به زیارت آن می آمدند. حج جزو دین عرب بود كه به صورت ارثی در بین آن­ها باقی مانده بود،[2] در واقع، چون كعبه برای اعراب دارای ارزش و منزلتی رفیع بوده، بت­های بزرگ خود را در آن قرار می دادند و با تعظیم كعبه، آن بت­ها را نیز تعظیم می كردند.

2. ایرانیان: كعبه در نزد اقوام مختلف ایرانی دارای ارج و منزلتی خاص بود و اسلاف ایرانیان (فُرس) برای زیارت كعبه و طواف آن، عازم سرزمین حجاز می­شدند و برای كعبه هدایایی می فرستادند.

ساسان فرزند بابک اردشیر، حج به جا آورد و آب زمزم را مزمزه كرد. حتی می­گویند به خاطر همین، چاه زمزم، به «زمزم» معروف گشته است، همچنین  ایشان دو غزال از طلا و شمشیرهایی از جواهر، و طلاجات زیادی برای كعبه فرستاد.

در اشعار عربی قدیم چنین آمده است:

زمزمت الفرس علی زمزم

و ذاك من سالفها الاقدم

از میان ایرانیان برخی از گذشتگان دور بر سر چاه زمزم آب آن را مزمزه کردند.

این بیت، خود گواه بر رواج داشتن زیارت كعبه و نوشیدن از چاه زمزم توسط ایرانیان است.

بعضی از شعرای ایرانی پس از ظهور اسلام، زیارت و طواف كعبه را پیش از اسلام برای خود افتخار می دانستند. همچنین در تاریخ آمده است كه ایرانیان هدایای نفیسی برای كعبه می فرستادند. [3]

3. یمنی­ها: یمنی­ها مانند سایر مللی كه با سرزمین حجاز در ارتباط بودند، برای كعبه اهمیت و ارزش خاصی قایل بودند و برای انجام مراسم حج بدان سرزمین مسافرت می­كردند.[4] برای تأیید این مطلب می توان به دو نمونه اشاره کرد:

الف. برخی گفته­اند: در سنگ نوشته­هایی كه در مسجدالحرام دیده شده است، به نوشته­هایی برمی­خوریم كه نشانگر این است كه قبایل یمنی در ایام جاهلی حج به جا می­آوردند و ارتباط آنان با مكه بسیار وثیق بوده است.[5]

ب. مسئله پوشش كعبه، كه یک سنت دیرینه است، به اسعد ابوكرب كه از اهالی تبع از قبائل یمن می باشد، برمی­گردد[6] و این امر خود گواه بر ارج و منزلت كعبه نزد آنان است.

4. رومیان: در نزد رومیان نیز كعبه دارای قداست و منزلتی خاص بوده است. فاكهی در كتاب اخبار مكه به نقل از یكی از اسرای مسلمان، كه در سرزمین روم اسیر بود، چنین می نویسد: مرا نزد پادشاه بردند، او از من پرسید: از كدام شهری؟ پاسخ دادم از شهر مكه هستم. گفت: آیا «هزمه جبرئیل» را می شناسی؟ گفتم آری. پرسید: آیا «بره» را می شناسی؟ پاسخ دادم: آری. گفت: آیا نام دیگری برای آن به یاد داری؟ گفتم: آری، امروز به زمزم مشهور است. این اسیر مسلمان می­افزاید، آن گاه پادشاه از بركت زمزم سخن گفت و افزود حال كه چنین می گویی، ما در كتاب هایمان خوانده­ایم كه اگر کسی به مقدار كف دست از آن آب بر سر بریزد هرگز خوار و ذلیل نمی گردد.[7]

همچنین نقل شده وقتی كه اسكندر بر اهل مكه (خزاعه) غلبه پیدا كرد و آن ها را از مكه بیرون كرد، حج بیت الله به جا آورد.[8]