قضا شدن نماز پیامبر (صلی الله علیه و آله) در منابع شیعه

مرحوم کلینی در کافی در حدیثی از سعید اعرج نقل کرده که وی می‌گوید: از امام صادق (علیه السّلام) شنیدم می‌فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) موقع نماز صبح خواب مانده و نماز صبحش قضا شد، و خدای عزّوجلّ او را در خواب داشت تا آفتاب طلوع کرد، و این رحمتی برای مردم از جانب پروردگارت بود؛ چون تا آن وقت اگر از مردم کسی می‌خوابید تا آفتاب طلوع می‌کرد (نماز صبحش قضا می‌شد) مردم او را سرزنش کرده و می‌گفتند: به نمازت اهمیت نمی‌دهی. تا این‌که خواب آن حضرت سنّت و طریقه‌ای گردید، تا اگر کسی نمازش قضا می‌شد در جواب مردم می‌گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز خواب ماند. پس خواب‌ماندن آن حضرت، اسوه و رحمتی برای مردم شد و خدای سبحان بدین صورت به این امّت رحم کرد».[1]

مرحوم مجلسی در جلد 17 از کتاب بحارالانوار، همین روایت کافی را نقل کرده[2] و در موضعی دیگر به نقل از سعید بن مسیب، به مضمون دیگری از این حدیث اشاره می‌کند،[3] آن‌گاه در موردی دیگر ابتدا به نقل از کازرونی این قضیه را از حوادث سال هفتم هجری برشمرده و سپس از ابوهریره نقل می‌کند که رسول خدا ‌(صلّی الله علیه و آله) هنگامی‌که از غزوه خیبر برگشت، حرکت کرد تا آن که خستگی و چُرت آن حضرت را فرا گرفت، به همین جهت برای استراحت فرود آمد و نگهبانی شب را به بلال سپرد. بلال مدتی بیدار ماند و نماز خواند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خوابید. نزدیكی‌های صبح بلال، در حالی که به اسباب و اثاثیه‌اش تکیه داده بود به خواب رفت. از قضا، نه بلال بیدار شد و نه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و نه كسی از اصحاب، تا خورشید طلوع كرد و حرارت خورشید آن‌ها را بیدار كرد. در بین آن‌ها، ابتدا حضرت بیدار شد و با ناراحتی فرمود: بلال چرا بیدارمان نكردی؟ بلال گفت: پدرم به فدایت یا رسول الله، مرا هم مانند شما خواب ربود. حضرت فرمود: حركت كنید، مقداری حركت كرده‌بودند كه حضرت ایستاد و وضو گرفت. سپس به بلال برای اذان و اقامه نماز امر فرمود. آن‌گاه نماز صبح را به جماعت قضا كرد و بعد فرمود: هركس نمازی را فراموش كند، هروقت كه یادش آمد بخواند؛ چون خداوند می‌فرماید: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِی؛[4]‏ نماز را برای یاد من برپادارید».[5]

شهید اول در روایتی از زراره نقل می‌کند که امام باقر (علیه السلام) فرمود: «… رسول خدا (صلی الله علیه و آله) (بعد از گفت‌وگو با بلال، به همراهان) فرمود: قوموا فتحولوا عن مکانکم الذی اصابکم فیه الغفلة؛ یعنی بلند شوید و از جایی که در آن دچار غفلت شده‌اید نقل مکان کنید…».[6]

در حدیث صحیح دیگری نیز آمده که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «… رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آن مکان، خوشش نیامد و به اصحاب فرمود: «نِمْتُمْ بِوَادِي الشَّيْطَانِ‌؛ در وادی شیطان خوابیدید».[7]

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق/ مصحح: غفارى، على اكبر/ آخوندى، محمد، ج 3، ص 294، ح 9.

[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، محقق: جمعى از محققان، ج 17، ص 104، ح 10.

[3]. همان، ص 120.

[4]. طه، 14.

[5]. بحار الأنوار، ج 21، ص 42.

[6]. عاملى (شهيد اول)، محمد بن مكى، ذكرى الشيعة في أحكام الشريعة؛، محقق/ مصحح: جمعى از پژوهشگران در مؤسسه آل البيت (عليهم السلام‌)، ج 2، ص 422.

[7]. طوسى، محمد بن حسن‌، تهذيب الأحكام، ج 2، ص 265، ح 1058.