قضای نماز و روزۀ پدر و مادر

طبق نظر اکثر فقها نماز و روزۀ قضای پدر بر پسر بزرگ تر واجب است؛ یعنی بر پسر بزرگ تر واجب است نماز و روزه های فوت شده پدر را بعد از مرگش یا خود انجام دهد یا کسی را اجیر کند که آن را انجام دهد، البته برخی از مراجع نماز و روزۀ پدر و مادر هر دو را واجب می دانند.

باید توجه داشت که برخی از فقها می فرمایند این تکلیف (وجوب قضای نماز و روزۀ پدر یا پدر و مادر) حتی اگر پدر و مادر از روی نافرمانی نماز و روزۀ خود را نخوانند، نیز متوجه پسر بزرگ تر است، اما برخی دیگر می فرمایند در چنین صورتی واجب نیست یا بهتر است که پسر بزرگ تر قضا نماید.

به عنوان نمونه تعدادی از دیدگاه های فقهای عظام را در این باره از نظر می گذرانیم:

حضرت امام خمینی (ره):

اگر پدر نماز و روزۀ خود را به جا نياورده باشد، چنان چه از روى نافرمانى ترك نكرده و مى‏توانسته قضا كند، بر پسر بزرگ تر واجب است كه بعد از مرگش به جا آورد، يا براى او اجير بگيرد. بلكه اگر از روى نافرمانى هم ترك كرده باشد واجب است به همين طور عمل كند و نيز روزه‏اى را كه در سفر نگرفته، اگر چه نمى‏توانسته قضا كند، واجب است كه پسر بزرگ تر قضا نمايد، يا براى او اجير بگيرد.

آیت الله اراكى (ره):

اگر پدر و مادر نماز و روزۀ خود را به جا نياورده باشند، چنان چه از روى نافرمانى ترك نكرده‏اند و مى‏توانسته‏اند قضا كنند، بر پسر بزرگ تر واجب است كه بعد از مرگشان به جا آورد، يا براى آنان اجير بگيرد. بلكه اگر از روى نافرمانى هم ترك كرده باشند، واجب است به همين طور عمل كند و نيز روزه‏اى را كه در سفر نگرفته‏اند، اگر چه نمى‏توانسته‏اند قضا كنند، واجب است كه پسر بزرگ تر قضا نمايد، يا براى آنان اجير بگيرد.

آیت الله مكارم شیرازی: بر پسر بزرگ تر (يعنى بزرگ ترين پسرى كه بعد از مرگ آنها در حال حيات است) واجب است كه نماز و روزه‏هايى كه از پدر يا مادرش فوت شده و از روى نافرمانى نبوده و توانايى بر قضا داشته، بعد از مرگ آنها به جا آورد، بلكه اگر از روى نافرمانى هم ترك كرده باشد، بنا بر احتياط مستحب بايد به همين طور عمل كند، هم چنين روزه‏اى را كه در سفر نگرفته هر چند توانايى قضاى آن را پيدا نكرده، احتياط آن است كه پسر بزرگ تر قضا نمايد.

آیت الله سيستانى: اگر پدر نماز خود را به جا نياورده باشد و مى‏توانسته است قضا كند، چنان چه از روى نافرمانى‏ترك نكرده باشد، بر پسر بزرگ ترش بنا بر احتياط، واجب است‏.

آیت الله نورى: اگر پدر و مادر نماز و روزه خود را به جا نياورده باشند و چنان چه مى‏توانسته‏اند قضا كنند، بر پسر بزرگ تر واجب است كه بعد از مرگ آنها به جا آورد، يا براى آنها اجير بگيرد و نيز روزه‏اى كه در سفر نگرفته‏اند، اگر چه نمى‏توانسته‏اند قضا كنند، احتياط واجب آن است كه پسر بزرگ تر قضا نمايد، يا براى آنها اجير بگيرد و قضاى نماز و روزه‏اى كه پدر و مادر از روى طغيان و تمرّد به جا نياورده‏اند بر پسر بزرگ تر واجب نيست. اين حكم در بارۀ پدر ثابت است و نسبت به مادر نيز احتياط واجب آن است كه مراعات شود.

آیت الله خامنه ای در پاسخ به این سؤال که: پدرى همه اعمال عبادى خود را عمداً انجام نداده است، آيا بر پسر بزرگ قضاى همه نمازها و روزه‏هايى را كه پدرش انجام نداده و به پنجاه سال مى‏رسد، واجب است؟، فرمودند: اگر ترك نماز و روزه بر اثر طغيان باشد، قضاى آنها بر پسر بزرگ واجب نيست، ولى در اين صورت هم احتياط در قضاى آنها ترك نشود.[1]