فلسفه و منفعت گریه نوزاد

نوزادان گریه می كنند و گاهی، هیچ راهی برای خلاصی از گریه آنها وجود ندارد. از آن جا كه نوزاد نمی تواند حرف بزند، گریه او ممكن است برای والدینش نگران كننده باشد و از خود بپرسند از كجا بفهمیم مشكلش چیست؟ فهمیدن علت گریه نوزاد، ممكن است در آغاز دشوار باشد، ولی باید توجه داشت كه قسمت بزرگی از کار تربیت و بزرگ کردن بچه، آزمون و خطا است و والدین خیلی زود یاد خواهند گرفت كه چگونه نیازهای كودک خود را پیش بینی كنند و همچنین باید دانست که گریه های نوزاد دارای حکمت و گاهی منفعت برای نوزاد است؛ ابتدا در زمینه فلسفه و منفعت گریه نوزادان به دو روایت در این مورد اشاره می­شود:

امام صادق (ع) خطاب به مفضل فرمودند: اى مفضّل! منفعتى را كه در گريستن كودكان هست درست بشناس! در دماغ (مغز) آنان رطوبتى وجود دارد كه اگر در آن باقى بماند سبب پيش­آمدهاى خطرناک و بيماري هاى بزرگ مى‏شود؛ مانند از دست دادن بينايى و غیر آن. گريه اين رطوبت را از سر كودک بيرون مى‏آورد و تندرستى و سلامتى چشم او را تأمين مى‏كند. بدين گونه گريه براى كودک سودمند مى‏افتد، ليكن چون پدر و مادر اين را نمى‏دانند، پيوسته به خواسته‏هاى او عمل مى‏كنند تا گريه نكند. و توجه ندارند كه گريه براى كودک بهتر است و نتيجه‏هاى خوب­ترى دارد. به همين دلیل ممكن است در بسيارى از چيزها منافعى باشد؛ لذا آنان كه مى‏گويند همه چيز به خود واگذاشته يا بی حاصل است از آن بی خبرند … و اگر آنان به وجود اين منافع و حكمت ها پى مى‏بردند، چنين حكمى نمى‏دادند كه اشيا بى‏سود و بى‏حكمت است و اين گونه حكم كردن، همان است كه از حقيقت اشيا شناختى ندارند و از علت ها و حكمت ها ناآگاه هستند؛ ليكن آنچه را كه منكران نمى‏دانند، عارفان مى‏دانند.[1]

جابر بن عبد اللَّه انصارى می گويد: حضرت رسول (ص) فرمودند: هر گاه بچه در شكم مادر پديد آمد، اگر صورت بچه به طرف پشت مادرش باشد آن بچه پسر است، و اگر به طرف شكم مادرش باشد، دختر است، دست‏هاى جنين بر چهره نهاده شده و چانه‏اش روى زانوها قرار گرفته و مانند فردى مهموم و غمگين است. بچه با يک روده، به روده مادر ارتباط دارد و از همان روده از غذاى مادر تغذيه می كند. اين است وضع زندگى كودک تا آن گاه كه وقت معين فرا رسد. در اين‏ هنگام خداوند فرشته‏اى را می فرستد و او در پيشانى كودک آينده او را می نويسد و مقدرات و سرنوشت او را تعيين می كند، تمام حالات او را از كفر ايمان، فقر، غنى، صحت و بيمارى را براى او معين مي­نمايد، و هر گاه روزى او از شكم مادر جدا شد آن فرشته كودک را از شكم مادر بيرون می كند، و از شدّت فشارى كه در هنگام تولد به كودک می رسد، گريه می كند و ناله سر می دهد و سرش زودتر از ساير اعضاء از رحم مادر بيرون می آید.

هنگامى كه كودک از رحم مادر بيرون افتاد، ناگهان از شدت درد و ترس كه بر او مستولى مى‏شود، فرياد بر می آورد. در اين هنگام اگر دستى او را مس كند و يا بادى بر بدن او بوزد چنان از درد به خود مى‏پيچد؛ مانند حيوانى كه پوستش را زنده بكنند. در اين موقع، كودک گرسنه مى‏شود و ليكن قدرت ندارد طلب طعام‏ و غذا كند، و تشنه می شود و ليكن توانائى ندارد آب طلب نمايد؛ اما خداوند محبت كودک را در دل مادر انداخته و مادر او را از سردى و گرمى حفظ می كند و جانش را در راه كودک فدا می كند، مادر دوست دارد خود گرسنه و تشنه و برهنه بماند، ولي بچه‏اش را سير و پوشيده نگهدارد.[2]

گاهی اوقات، برخی از والدین جوان، علت گریه نوزادشان را نمی دانند؛ لذا در هنگام گریه نوزاد دستپاچه شده و نمی دانند چکار کنند، به این والدین چند نکته را مختصراً باید گفت:

1. وقتی یاد بگیرند كه نشانه های گرسنه بودن كودک خود، مثل نق نق كردن، سر و صدا راه انداختن و دنبال پستان مادر گشتن، در هنگامی كه او را در آغوش می گیرند را بشناسند، مشكلاتشان در سیر كردن او قبل از این كه گریه كند، كمتر می شود. وقتی كودكشان گریه می كند اول مطمئن شوند كه گرسنه نیست. شیر دادن ممكن است سبب قطع گریه كودک نشود؛ ولی اگر می خواهد همچنان شیر بخورد باید بگذارند به خوردن ادامه دهد. بعضی اوقات شیرخواران حتی بعد از این كه شروع به شیرخوردن می كنند، به گریه كردن ادامه می دهند، اما مادر همچنان  به شیر دادن ادامه دهد چون هنگامی كه معده نوزاد پر شود، از گریه كردن دست بر می دارد.

2. بعضی كودكان به مجرد این كه به تعویض پوشک نیاز داشته باشند سر و صدایشان در می آید، اما بعضی دیگر این طور نیستند. در هر صورت این هم یكی از دلایل گریه كردن كودک است و خوشبختانه فهمیدن و حل کردن آن راحت است.

3. كودكان شیر خوار دوست دارند لباس زیاد و گرم داشته باشند. (به عنوان قاعده، هر چند تا كه والدین لباس به تن خود دارند و از نظر دما احساس راحتی می كنند باید یک لایه بیشتر به كودک شیرخوارشان بپوشانند)؛ بنابراین گریه كودک ممكن است به این علت باشد كه سردش شده است؛ مثلاً موقعی كه كودک لخت است و مادر در حال عوض كردن او است، بهتر است یاد بگیرد كه چطور كودكش را سریع تر و قبل از این كه سردش شود عوض كند. باید توجه داشته باشد، كه كودک را زیادی نپوشاند چون احتمال گریه كردن كودک وقتی كه گرمش است در مقایسه با وقتی كه سردش است كمتر است (اگر هم گریه كند خفیف تر است).

4. كودكان شیر خوار به آغوش و نوازش زیادی نیاز دارند. آنها دوست دارند صورت والدین خود را ببینند، صدایشان را بشنوند، به صدای قلبشان گوش كنند، و حتی می توانند بوی منحصر به فردشان (به خصوص شیر مادر را) تشخیص دهند. بعد از شیر خوردن، آروغ زدن و عوض شدن را دوست دارند، آنها دوست دارند در آغوش گرفته شوند. ممكن است والدین فكر كنند كه با این كار دارند كودكشان را «لوس» بار می آورند، ولی نگران نباشند؛ این مسئله در چند ماه اول زندگی اصلاً مطرح نیست. البته كودكان از این نظر که، چقدر بخواهند كه والدین آنها را در آغوش بگیرند، با هم فرق دارند. بعضی از كودكان توجه زیادی را می طلبند و در مقابل بعضی دیگر می توانند مدّت زیادی آرام بنشینند. اگر كودک توجه والدین را می خواهد، او را در آغوش بگیرند و یا در كنار خود بگذارند.

5. هر چند كودكان شیر خوار به توجه زیادی نیاز دارند، ولی ممكن است دچار «تحریک بیش از حد» نیز بشوند. گاهی كودک بعد از گذراندن یک روز تعطیل در میان افراد خانواده و بستگان و یا در انتهای هر روز ظاهراً بدون دلیل و بیش از حد طبیعی گریه می كند. تحمل تمامی تحریک های محیطی (شامل نور، صدا، بغل به بغل شدن) معمولاً برای نوزادان آسان نیست و این می تواند سبب خستگی آنها به دلیل فعالیت زیاد شود. در این شرایط نوزاد با گریه كردن خود، در واقع می گوید «دیگه بسه!». این مسئله معمولاً وقتی رخ می دهد كه كودک خسته است. سعی شود كودک به جایی آرام و ساكت برده شود و بعد والدین خواهند دید که می توانند او را خوابانیده و آرام کنند.

6. اگر نوزاد تازه شیر خورده و والدین هم می دانند كه او راحت است؛ ولی كودک همچنان گریه می كند، (گاهی كودک ممكن است به خاطر یک مسئله خیلی كوچک و پیش پا افتاده نظیر گیر كردن یک تار مو دور انگشت پایش و یا تماس مارک لباس با پوستش احساس ناراحتی كند)، درجه حرارتش را اندازه بگیرند تا مطمئن شوند مریض نیست؛ چون گریه ناشی از بیماری معمولاً با گریه ناشی از گرسنگی فرق می كند و والدین خیلی زود این را می فهمند.

7. ممکن است والدین، تا آخر هم متوجه علت گریه نوزادشان نشوند، که چرا كودكشان گریه می كند؛ چون بعضی اوقات كودكان گریه می كنند و به سادگی نمی شود آرامشان كرد. این گریه كردن ممكن است از چند دقیقه گریه شدید تا كولیک كامل طول بكشد. (كولیک عبارت است از گریه غیر قابل تسكین به مدت 3 ساعت در روز و حداقل 3 روز در هفته) حتی اگر كودک سه ساعت هم گریه نكند، باز هم تحمل این وضعیت برای والدین سخت است. در صورتی كه علت گریه كودک دلایل بالا نبود می توانند راه های زیر را امتحان كنند:

الف. گاهی تنها تكان تكان دادن كودک و راه رفتن می تواند او را آرام كند. بعضی اوقات هم می توانند او را در گهواره و یا در کریر بگذارند و تكان دهند. گردش با اتومبیل هم می تواند در این مواقع كمک كننده باشد.

ب. مالیدن پشت یا شكم نوزاد یكی از آرام بخش ترین كارهایی است كه والدین می توانند انجام دهند، به ویژه اگر گریه كودک ناشی از گاز روده ها باشد كه در بعضی كودكان كولیكی دیده می شود.

گفتنی است که هیچ كودكی تا حالا از گریه كردن نمرده است! ولی گریه كودک می تواند استرس زیادی به پدر و مادر جدید وارد كند. والدین در این مدت، بسیار بی خوابی می كشند و ممكن است ندانند چكار كنند. مادران به اندازه كافی به دلیل تغییرات هورمونی دچار هیجانات هستند. پدران هم ممكن است ندانند كه چه نقشی می توانند در مراقبت از كودكشان ایفا كنند و این كه تمام توجه همسرشان به كودک نورسیده است خود استرسی برای آنها است. حالا كودكی را هم كه در حال گریه كردن است به این دو نفر اضافه كنید تا ببینید كه چگونه بسیاری از والدین سرشار از احساس بی كفایتی می شوند.

پس كودكشان را روی تخت بگذارند تا مدتی گریه كند (و اصلا نترسند، هیچ اتفاقی نمی افتد!) از دوستان و بستگانشان راهنمایی بگیرند (حضور مادر بزرگ ها در این مواقع واقعاً نعمتی است!) كمی استراحت كنند و بگذارند فرد دیگری از كودک مراقبت كند.

نفس عمیق بكشند و با خودشان تكرار كنند: «كودك من مشكلی ندارد و گریه صدمه ای به او نمی زند. مشكلش فقط این است كه نمی تواند بگوید چه می خواهد».

خوشبختانه كودكان (و والدینشان) بسیار انعطاف پذیرند و حتی بدترین شرایط را نیز بالاخره از سر می گذرانند. معمولاً از 8 تا 12 ماهگی به بعد كودک بهتر می تواند خودش را آرام كند و بسیاری از این گریه ها دیگر اتفاق نمی افتد.[3]