فلسفه نسخ

درباره فلسفه نسخ باید گفت: با توجه به این که نسخ در قرآن (نسخ حکم) اتفاق افتاده است، فلسفۀ این پدیده به این مطلب برمی گردد که در شرایط خاص و محدودی، به علت تغییر اوضاع و شرایط زمانی یا مکانی یا دیگر مسائل اجتماعی و…، مدت عمل به حکمی از احکام خداوند به پایان می رسد، در این هنگام است که این حکم، توسط حکمی دیگر از احکام الاهی به اصطلاح نسخ می شود و عمل به حکم جدید در دستور کار مسلمانان قرار می گیرد.

هدف نزول قرآن، ساختن جامعۀ انسانی است، جامعۀ انسانی؛ مانند بیماری است كه نیازمند نسخۀ شفا بخش است. بدیهی است برای نجات بیمار گاهی نیاز به تعویض و تبدیل دارو است. قرآن نیز نسخه شفابخش انسان هایی است كه به بیماری های جهل،‌ غفلت، خودخواهی و … گرفتار هستند و از حقایق معنوی و صفات عالی انسانی بی خبرند. برای تربیت و نجات این بیماران،‌ یك برنامه دقیق لازم و ضروری است كه گام به گام جان آنان را از رذایل اخلاقی تخلیه و فضایل اخلاقی را جایگزین آنها نماید. نسخ در واقع برای جامعه ای كه در حال انتقال از یك مرحله منحط و پست به مراحل عالی است، امری اجتناب ناپذیر است. چه این كه بسیار می شود كه انتقال دفعی غیر ممكن بوده و باید مرحله به مرحله صورت گیرد. به این ترتیب آیات منسوخ در دوران انتقال حكم معالجه های موقت را دارد.[1]

[1]. احمدی، مهدی، قرآن در قرآن، ص 103 – 112.