فلسفه مشهور شدن فاطمه ام البنین به «ام البنین»

کنیه لفظی است که به جهت اسم نبردن شخص به اسم کوچکش برای شخص انتخاب می‌شود و نام بردن فرد به کنیه نوعی احترام محسوب می‌شود. در ابتدای کنیه معمولاً لفظ «اب»، «ام» و یا «ابن» وجود دارد و در اکثر اوقات کنیه بر اساس نام فرزند بزرگ‌تر انتخاب می‌شود. در روایات نیز دستور به انتخاب کنیه برای کودک شده است، اما الزاما کنیه نباید بر اساس نام فرزند باشد، بلکه گاهی بر اساس ویژگی‌هایی است که در فرد وجود دارد؛ مانند «ابولهب» و یا بر اساس آرزویی که برای شخص به‌دل دارند که در آینده این‌گونه شود؛ مانند «ام‌البنین» که پدر و مادرش آرزو دارند خداوند در آینده به او پسران زیادی مرحمت فرماید.

اما در مورد حضرت ام البنین باید گفت: نام اصلی او فاطمه و کنیه مشهور وی ام البنین است، تا آنجا که به این نام (کنیه) مشهور شده است. حال آیا این کنیه را از ابتدا پدر و مادرش برای او وضع کردند یا این‌که بعدها در خانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) به این کنیه نامیده شد، پس از فحص و جست‌وجو در منابع تاریخی و روایی معتبر در این خصوص مطلبی نیافتیم، ولی برخی از سایت‌هادر این باره مطالبی گفته‌اند که آن‌ها را به‌نحو مختصر گزارش می‌کنیم:

1. فاطمه کلابیه، بعد از گذشت مدتی از زندگی مشترک با علی (علیه‌السلام)، به امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) پیشنهاد کرد به جای «فاطمه»، که اسم اصلی وی بوده، او را «ام البنین» صدا زند تا فرزندان حضرت زهرا (علیهاالسلام) از ذکر نام اصلی او توسط پدرشان، به یاد مادر خویش، نیفتاده و در نتیجه، خاطرات گذشته، در ذهن آن‌ها تداعی نگردد و رنج بی‌مادری، آن‌ها را آزار ندهد.[1]
2. یکی از رسوم عرب‌ها این بود که در آغاز تولد نوزاد، وی را به کنیه‌ای نیکو می‌نامیدند. در واقع با این کار، تفأّل به خیر می‌زده‌اند؛ چنان‌چه به برخی زنان، کنیه «ام‌الخیر» یا «ام‌الکرام» داده‌اند. پس چون داشتن فرزندان و پسران بیش‌تر، مایه افتخار بوده است، به نظر می‌آید حضرت ام البنین از کودکی به این کنیه نامیده شده باشد.
3. در میان عرب آن زمان، چه در عصر جاهلیت و چه در زمان اسلام، رسم بود که هرگاه زنی سه پسر یا بیش‌تر به دنیا می‌آورد، او را به این کنیه (ام البنین) می‌خواندند؛ چون ام‌البنین چهار فرزند پسر داشت، او را ام البنین نامیدند. امروزه هرگاه نام ام البنین برده می‌شود، جز فاطمه ام البنین – مادر ابوالفضل (علیهماالسلام) ـ نام دیگری در ذهن‌ها مجسم نمی‌شود. در واقع کنیه ایشان جایگزین نامشان گشته است.[2]

به هر حال، اگر در آغاز ولادت فاطمه، کنیه ام البنین را برای او برگزیده باشند، تفأل نیکویی بوده که به واقعیت پیوسته است.

[1]. سایت حوزه نت.

[2]. سایت شفقنا.