فلسفه اسامی، القاب و شهرت شیخ طوسی

القابی؛ مانند فقیه الشیعه،[1] فقیه الامامیه[2] و شیخ الشیعه و عالمهم[3] از طرف بزرگان و علمای اهل سنت بر ایشان اطلاق شده است. با توجه به معانی این واژه ها دریافت می شود که علمای اهل سنت به واسطه عظمت علمی آن شخصیت بزرگوار و برای تجلیل از مقام شامخ وی، از او با این عناوین یاد کرده اند.

اما در میان امامیه؛ مشهورترین لقب او شیخ‌ الطائفه است. نجاشی که از معاصران شیخ طوسی بوده، از او با این عنوان یاد نکرده و فقط با عناوین «جلیل فی اصحابنا، ثقة، عین، من تلامذه شیخنا ابی‌عبدالله»، از او نام برده است.[4] ‌بنابراین، این عنوان پس از هجرت او از بغداد به نجف یا دست کم پس از وفات طوسی، به وی اطلاق شده است. در قرون بعدی، عنوان شیخ در میان امامیه به طوسی اختصاص ‌یافت.[5] کلمه «شیخ» در این‌جا می ‌تواند به معنای بزرگ، رئیس، پیشوا و معلم باشد.[6] منظور از طایفه نیز گروه شیعیان است. شیخ طوسی را به جهت خدمات مهمی که برای مذهب شیعه در زمینه های مختلف علوم اسلامی انجام داده است، شیخ الطائفه لقب دادند.

یکی دیگر از القاب ایشان، «شیخ الامامیه» و «رئیس الطائفه» است.[7] علت اطلاق این القاب به او نیز به واسطه عظمت و ریاست  علمی او است.