فرقه‌های کلامی حنفیه

اهل سنت که در مذهب فقهی به چهار گروه تقسیم می‌شوند، در اصول پیرو یکی از مذاهب اصولی اهل سنت (اهل حدیث، معتزله، اشعریه، ماتریدیه و مرجئه) هستند. همه حنفیه از یک مذهب اصولی پیروی نمی‌کنند، بلکه برخی از مذهب سنّت و جماعت (اهل حدیث)، گروهی از مذهب اعتزال و خود ابوحنیفه نیز از مذهب زیدیه یا مرجئه پیروی می‌کردند.

بعضى از فقیهان عراق که در فروع پیرو مذهب ابوحنیفه بودند، در اصول معتزلی بودند،[1] بلکه گفته شده:  اكثر اهل اعتزال، حنفى مذهب بودند.[2]

از فقیهان خراسان (بزرگ آن زمان) كه مذهب حنفیه داشتند در اصول، پیرو مذهب سنّت و جماعت بودند.[3]

گفته‌شده خود ابوحنيفه در اصول، مذهب زيدى داشته ‌است و گويا از اين‌جا است كه زيديه با حنفيه در فروع -به استثناى مسائل کمى- به یکدیگر شباهت دارند. همان‌طور كه گفته ‌شده: أكثر زيديه افرادى هستند مُقلّد كه در اصول، به مذهب اعتزال، و در فروع به مذهب أبوحنيفه رجوع دارند مگر در مسائل اندكى،[4] البته برخی نیز ابوحنيفه را جزو مرجئه محسوب نمودند.[5]

[1]. حسينى علوى‏، ابو المعالى محمد، بيان الأديان در شرح اديان و مذاهب جاهلى و اسلامى، تصحيح: اقبال، عباس و دانش پژوه‏، محمد تقى، ص 47 و 48.

[2]. شبلى نعمانى، تاريخ علم كلام، ترجمه: فخر داعى، سيد محمد تقى، ص 22‏.

[3]. بيان الأديان در شرح اديان و مذاهب جاهلى و اسلامى، ص 47 و 48.

[4]. حسینی تهرانی، سید محمد حسین، امام شناسى، ج‏ 16-17، ص 395.

[5]. حلبی، علی اصغر، تاريخ علم كلام در ايران و جهان، ص 108.