کپی شد
فرزندان شیخ بهایی
درباره این‌که شیخ بهایی فرزند یا فرزندانی داشته است یا نه، اختلاف نظر وجود دارد. برخی گفته‌اند از این‌که شیخ مدت زیادی از عمر خود را به‌تنهائی در سفر گذرانده می‌توان حدس زد که فرزندی نداشته است.[1] بعضی از منابع هم شیخ را بدون فرزند دانسته اند.[2]
البته این نظرها با آن‌چه که در کتاب‌های متعدد از أَحفاد و نوادگان شیخ مذکور و مسطور است، سازگار نیست و با قول بعضی دیگر تراجِم‌نگاران نیز در تعارُض است.[3]
با این‌همه، مسئله أعقاب شیخ هنوز به‌خوبی روشن نیست. شاید مؤید نظر بعضی از دانشمندان أخیر که – علی‌رغم انتساب برخی کسان و خاندان‌ها به شیخ بهائی – گفته اند: «… بهاءالدین محمد عاملی فرزندی نداشته است و کسانی که خود را از خاندان او می‌شمارند، ممکن است از راه دیگری[4] به‌وی منسوب باشند»،[5] آن باشد که شیخ تولیت وقفِ کتاب‌هائی را که در سال آخر حیاتش وقف کرده، به برادزاده خود – که هم‌نامِ پدرِ ارجمندش، حُسین بنِ عَبدالصّمد، بوده و أولاد وی، واگذار کرده است. به گفته برخی، با این حساب بعید است که اگر خود شیخ صاحب فرزندی می‌بود، در این أمر، برادرزاده را بر فرزند خویش مقدم بدارد.[6]
البته اگر وی صاحب اولاد ذکور نبوده باشد، چندان بعید نیست تولیت کتاب‌ها را به برادرزاده خویش وانهاده باشد؛ به‌ویژه که این برادرزاده عَلَی‌الظاهر همان کسی است که در علم و ادب پایگاهی بلند داشته و مانند پدر و عمو و اجداد خود به شیخ الإسلامی هرات نیز رسیده‌است. نتیجه این‌که حدسی که وجه جامع برخی از این أقوال ناسازگار می‌توانَد باشد، این است که گویا شیخ بهائی پسر نداشته است.
برهمین اساس، میرزا عبدالله اصفهانی، مشهور به «اَفَندی»، در تعلیقاتی که بر أمَل الامِلِ شیخ حُرِّ عاملی نوشته، مطلبی آورده که مؤیِّد همین حدس است و شاید فَصل الخِطاب این اقوال باشد و آن، این است که شیخ فرزندی پسر نداشته و تنها صاحب دختری بوده‌است و نوه دخترش در همین روزگار ما (یعنی: روزگار اَفَندی) می‌زیست.[7] پس بعید نیست کسانی که گفته می‌شود شیخ بهائی جد أعلای ایشان است، دخترزادگان ایشان باشند.[8]
[1]. حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصر الله، میرسلیم، مصطفی، طاهری عراقی، احمد (بنیاد دائرة المعارف اسلامی)، دانشنامه جهان اسلام، ج 1،ص 2154.
[2]. امين، سيد محسن، أعيان الشيعة، ج 9، ص 242.
[3]. دانشنامه جهان اسلام، ج 4،ص 63.
[4]. مانند برادرزادگی.
[5]. أعیان الشیعة، ج 9، ص 242.
[6]. این نکته، از یادآوری‌ها و برداشت‌های آیة الله سیّد محمّد علی روضاتی است.
[7]. افندی، میرزا عبدالله بن عیسی‌بیگ، تعليقة أمل الآمل، تحقیق: حسینی اشکوری، ص 69.
[8]. برگرفته از سایت راسخون.