فاطمه معصومه (سلام الله علیها) و مسافرت به ایران

در سال ۲۰۰ (هـ. ق) زمانی که امام رضا (علیه السلام)؛ یگانه برادر[1] حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به اجبار مأمون عباسی مجبور به هجرت به خراسان شد، حضرت معصومه (سلام الله علیها) حدود یک سال به دور از برادر خود در مدینه زندگی کرد. مأمون عباسی در سال ۲۰۱ (هـ. ق) حضرت امام رضا (علیه‌السلام) را به عنوان ولی‌عهد خود تعیین نمود. در این هنگام آن حضرت برای بستگان خود در مدینه و به‌خصوص برای حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) نامه‌ای نوشت و آنها را به خراسان دعوت نمود. حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به مجرد خواندن نامه امام (علیه‌السلام) برای دیدار برادر[2] با گروه بسیاری از امام‌‌زادگان و بستگان به سوی خراسان حرکت نمودند.[3]

جعفر مرتضی عاملی می‌نویسد: «حضرت معصومه در رأس یک قافله ۲۲ نفری، متشکل از علویان و برادران امام رضا (علیه‌السّلام) برای دیدار با آن امام همام رهسپار ایران گردید».[4]

برخی از پژوهشگران نیز تعداد افراد این کاروان را حدود ۴۰۰ نفر نوشته‌اند و قائلند ۲۳ نفر از آنان در ساوه کشته شدند.[5]

برپایه کتاب تاریخ قم، حضرت معصومه (سلام الله علیها) در سال ۲۰۱ قمری برای دیدار برادرش امام رضا (علیه السلام) که در آن زمان، ولی‌عهد مأمون خلیفه عباسی بود و در خراسان سکونت داشت، از مدینه راهی ایران شد اما در میان راه بیمار شد و درگذشت.[6] به باور سید جعفر مرتضی عاملی، حضرت معصومه (سلام الله علیها) در ساوه مسموم و شهید شده است.[7]

در خصوص علت رفتن آن حضرت به قم، دو گزارش وجود دارد: طبق گزارش نخست، وی در ساوه بیمار شد و از همراهانش خواست او را به قم ببرند.[8] بنابر گزارش دوم که نویسنده تاریخ قم آن را درست‌تر دانسته، خود قمی‌ها از ایشان  خواستند به قم برود.[9]

[1]. از طرف پدر و مادر

[2]. شریف قرشی، باقر، حياة الإمام الرضا (علیه السلام)، ج ‏2، ص 351‏.

[3]. قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ، ترجمه: قمی، حسن بن علی، ص ۲۱۳.

[4]. عاملی، سید جعفر مرتضی، الحیاة السیاسیة للإمام الرضا (علیه السلام)، ص ۴۲۸.

[5]. محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه (سلام الله علیها) فاطمه (سلام الله علیها) دوم، ص ۱۱۸.

[6]. قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، تصحیح: تهرانی، جلال‌الدین، ص ۲۱۳.

[7]. الحیاة السیاسیة للامام الرضا (علیه السلام)، ج ۱، ص ۴۲۸.

[8]. تاریخ قم، تصحیح: تهرانی، جلال‌الدین، ص ۲۱۳.

[9]. همان.