غضنفر، لقب امام علی (علیه السلام)

از جمله القاب و توصیفاتی که به امام علی (علیه السلام) نسبت داده شده، «غضنفر» است. «غضنفر»؛ در لغت به معنای «شیر» است و به انسان‌هایی که دارای درشت خویی یا دارای بدن و جثه‌ای درشت و قوی؛ مانند شیر باشند، غضنفر گفته می‌شود.[1]

در تاریخ آمده است که حضرت علی (علیه السلام) از نظر جسمی دارای بدنی قوی و هیکلی درشت و از نظر روحی نیز بسیار شجاع و قدرتمند و نترس بود و هرگز در جبهه نبرد به دشمنان پشت نکرد.[2] از این نظر، غضنفر که از نام شیر عاریت گرفته شده، برای توصیف آن حضرت (علیه السلام) به کار گرفته شده است، همان طور که لقب اسدالله[3] برای آن حضرت نیز، به همین مناسبت است.

گفتنی است، بنابر تحقیقات صورت گرفته، در روایات معصومان (علیهم السلام) به این لقب اشاره نشده، فقط در بعضی از اشعار از این لقب استفاده شده است. بنابر نقل ابن شهرآشوب، وقتی اشعار حسان بن ثابت انصاری دربارۀ کشته شدن عمرو بن عبدود به قبیلۀ بنی عامر رسید، جوانی از آنان در جواب گفت: «شما مردم مدینه نباید کشتن عمرو را به خود نسبت دهید و آن را هنر خودتان بدانید؛ زیرا او را شیری کشته است».[4]

همچنین «ابن طوطی» چند بیت شعر دربارۀ لیلة المبیت و فضیلت و شجاعت حضرت علی (علیه السلام) نقل کرده و در آن از لقب «لیث غضنفر» برای آن حضرت استفاده کرده که مضمون آن این است: وقتی علی (علیه السلام) در آن شب به جای پیامبر (صلی الله علیه و آله) خوابید و مشرکان خانه را محاصره کرده بودند، علی (علیه السلام) با شمشیر به آنها حمله کرده، آن گونه که شیری شجاع بپرد و آنها به سرعت از او فرار کردند، همان گونه که گورخران از شیر فرار می‌کنند.[5]

[1]. ر.ک: فراهيدى، خليل بن احمد‌، كتاب العين، محقق: مخزومى، مهدى/ سامرائى، ابراهيم، ج ‌4، ص 468؛ جوهرى، اسماعيل بن حماد‌، الصحاح – تاج اللغة و صحاح العربية، محقق: عطار، احمد عبد الغفور، ج 2، ص 770؛ ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، ‌محقق: فارس (صاحب الجوائب)، احمد ، ج 5، ص 25.

[2]. ر.ک: ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج 2، ص 287 – 295؛ عاصمى‏، احمد بن محمد، العسل المصفى من تهذيب زين الفتى في شرح سورة هل أتى، ج ‏2، ص 386 – 387؛ لقب «کرّار غیر فرّار» امام علی (علیه السلام) به همین مناسبت است. ر.ک: طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج ‏1، ص 272.

[3]. العسل المصفى من تهذيب زين الفتى في شرح سورة هل أتى، ج ‏2، ص 389.

[4]. مناقب آل ابی طالب، ج ‏3، ص 119، «فلم تقتلوا عمرو بباسکم     و لکنه الکفوء الهزبر الغضنفر».

[5]. همان، ج ‏2، ص 62. «فصال علی بالحسام علیهم   کما صال فی العریس لیث غضنفر؛ فولوا سراعا نافرین کأنما    هم حمر من قسور الغالب تنفر»؛ همچنین ر.ک: سایت اسلام کوئست، نمایه: «غضنفر لقب امام علی (علیه السلام)».