کپی شد
عید قربان در قرآن و روایات
در قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السّلام) به مسئله عید قربان پرداخته شده که در ذیل به آن اشاره می شود:
عید قربان در آیات قرآن کریم:
ماده «قرب» که واژه قربان ریشه در آن دارد، بسیار در قرآن آمده است،[1] اما كلمه «قربان» در قرآن، دو بار آمده است.[2] واژه «عید» در قرآن تنها یک بار به کار رفته است: عيسى بن مريم (علیهما السّلام) به خداوند سبحان عرض كرد: «خداوندا! پروردگارا! از آسمان مائدهاى بر ما بفرست! تا براى اول و آخر ما، عيدى باشد، و نشانهاى از تو، و به ما روزى ده که تو بهترين روزى دهندگانى».[3]
گفتنی است که برخی از کلمات در قرآن آمده که ماده «قرب» در آن نیست، اما در روایات و به دنبال آن در تفاسیر، از آن به روز عید قربان، قربانی و … تعبیر و تفسیر شده است:
الف. مفسران در تفسير «شاهد» و «مشهود»، سخنان بسيار دارند كه بعضى، آنها را تا سى وجه شمردهاند؛ از جمله آن که گفتهاند: شاهد، روز عيد قربان و مشهود، روز عرفه است.[4]
ب. در آيه: «و الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ»،[5] از جابر از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) نقل شده: منظور از «الشّفع»، روز عيد قربان است و منظور از «الوتر»، روز عرفه، است.[6]
ج. بعضى درباره آیه «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ»،[7] گفتهاند: معنايش اين است كه نماز عيد قربان بخوان، و شتر هم قرباني كن.[8]
اكثر مفسران گفتهاند كه مراد از صلاة در آیه شریفه « فَصَلِّ لِرَبِّكَ»، نماز عيد قربان است و مراد از نحر در «وَ انْحَرْ»، كشتن حيوانى است كه از واجبات حج است يا منظور قربانى كردن است كه سنت است (و بعضى) گفتهاند كه مراد از صلاة، نماز بامداد روز عيد قربان است و از نحر، قربانى كردن؛ زيرا كه پيغمبر (صلّى اللَّه عليه و آله) در روز عيد قربان، اول قربانى مىكرد و بعد از آن نماز بامداد مىگذارد، پس در اين آيه خداى تعالى به آن حضرت امر كرد كه اول، نماز مذكور را به جاى آور، بعد از آن قربانى كن.[9]
د. «وَ اللَّيْلِ إِذا يَسْرِ؛[10] و سوگند به شب، هنگامى كه (به سوى روشنایى روز) حركت مىكند».
در این آیه شریفه، اگر الف و لام «اللّيل»؛ به معناى عموم باشد، تمام شب‌ها را شامل مىشود كه خود آيتى است از آيات خدا، و پديدهاى است از پديدههاى مهم آفرينش، و اگر الف و لام آن، «عهد» باشد، اشاره به شب معينى است، و به تناسب سوگندهاى گذشته، منظور شب عيد قربان است كه حاجيان از عرفات به «مزدلفه» (مشعر الحرام) رفته و بعد از گذراندن شب در آن وادى مقدس به هنگام طلوع آفتاب به سوى سرزمين «منى» روان مىشوند- اين تفسير در رواياتى كه از معصومان (علیهم السّلام) نقل شده نيز آمده است.[11]
عید قربان در روایات
حضرت امام موسى بن جعفر (عليهما السّلام)، از پدرش حضرت امام جعفر صادق (عليه السّلام) روايت كرده كه فرمود: على بن ابى طالب (عليه السّلام) مىگويد: خوشش مىآمد از مردى كه خود را در طول سال، در چهار شب، ]برای عبادت[، فارغ مىنمايد: شب فطر، شب قربان، شب نيمه شعبان، اولين شب از ماه رجب.[12]
[1]. مائده، 27 و 106؛ توبه، 99 و 113؛ احقاف، 28؛ مریم، 52؛ انعام، 152؛ فاطر، 18.
[2]. مائده، 27، وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبا قُرْباناً فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِما؛ احقاف، 28، فَلَوْ لا نَصَرَهُمُ الَّذينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ قُرْباناً آلِهَةً بَلْ ضَلُّوا عَنْهُ.
[3]. مائده، ۱۱۴، «قالَ عيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَكُونُ لَنا عيداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آيَةً مِنْكَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقين».
.[4] طباطبايى، سيد محمد حسين، الميزان فى تفسير القرآن، ج20، ص 250.
[5]. فجر، 3.
.[6] ر.ک: الميزان فى تفسير القرآن، ج20، ص 286.
[7]. کوثر، 2.
[8] سیوطى، جلال الدین، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، ج 6، ص 403، «و اخرج ابن جرير عن قتادة فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ قال صلاة الأضحى و النحر نحر البدن».
[9]. حسينى جرجانى، سيد امير ابوالفتوح، آيات الأحكام، تحقيق: اشراقى سرابى، ميرزا ولى الله، ج 1، ص 188.
[10]. فجر، 4.
[11]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 26، ص 446 و 447.
.[12] سید بن طاوس، الإقبال بالأعمال الحسنة فيما يعمل مرة في السنة، ج1، ص 421، «رُوِّينَا ذَلِكَ بِإِسْنَادِنَا إِلَى جَدِّي أَبِي جَعْفَرٍ الطُّوسِيِّ رَحِمَهُ اللَّهُ فِيمَا رَوَاهُ عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ كَانَ يُعْجِبُهُ أَنْ يُفَرِّغَ نَفْسَهُ أَرْبَعَ لَيَالٍ فِي السَّنَةِ وَ هِيَ أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ وَ لَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ لَيْلَةُ الْفِطْرِ وَ لَيْلَةُ الْأَضْحَى».