علم حضوری

علم حضورى بنیادى‏ترین موضوع در فلسفه معرفت و سنگ بناى مابعدالطبیعه متعالى است. علم حضوری یعنی علمی که عین واقعیت معلوم پیش عالم ( نفس یا ادراک کننده دیگری ) حاضر است و عالم شخصیت معلوم را می یابد، مانند علم نفس به ذات خود و حالات وجدانی و ذهنی خود.

در علم حضوری مطابق تعریف بالا، علم و معلوم یکی است؛ یعنی وجود علم عین وجود معلوم است و انکشاف معلوم پیش عالم به واسطه حضور خود معلوم است در نزد عالم.[1] عالم، وجود عينى آن را مى يابد و اين شهود و يافتن، چيزى خارج از ذات عالِم نيست بلكه از شؤون وجود اوست و شبيه عوارض تحليليه اجسام است كه از شؤون وجود آنها به شمار مى رود. به ديگر سخن: همان گونه كه امتداد، امرى جداى از وجود جسم نيست بلكه مفهومى است كه ذهن با فعاليت تحليلى خودش آن را به دست مى آورد علم حضورى هم وجود جداگانه اى از وجود عالِم ندارد و مفهوم «علم» و «عالِم» با تحليل ذهنى از وجود عالم به دست مى آيد و مصداق آن در مورد خداى متعال، ذات مقدّس اوست كه نه جوهر است و نه عرض، و در مورد مخلوقات، عين جوهر عقلانى يا نفسانى آنها است و طبعاً چنين علمى عرض و كيفيت نخواهد بود.[2]