کپی شد
عقاید و باورهای زیدیان
چند باور مشترک بین تمامی فرقه‌های زیدیه (جارودیه، سلیمانیه، صالحیه و …) دیده می شود که عبارت اند از: 1. باور به عدل الاهی، 2. باور به اختیار انسان و نفی جبر، 3. تأکید بر اصل امر به معروف و نهی از منکر، 4. اعتقاد به امامت امامان علی، حسن و حسین (ع)، 5. امامت پس از امام حسین، در فرزندان امام حسن یا امام حسین (ع)، 6. دعوت و قیام، از شرایط «امام» است (علاوه بر شرایط عمومی؛ نظیر عدالت، دانایی دینی و …. این نکته، از اصول بسیار مهم در تفکر سیاسی زیدیه است. 7. باور به ظهور مهدی (عج)، 8. نفی تقیّه (کتمان مذهب و باور دینی).
تفاوت چشمگیر عقاید زیدیان
اگر باورهای فوق، حلقه مشترک «مذهب زیدیه» است. اختلافات عقاید زیدیان بسیار گسترده و فراوان است؛ از جمله: آیا امامت امام علی (ع) به نصّ صریح پیامبر (ص) بوده است؟
در میان زیدیان، فرقه جارودیه این دیدگاه را دارند. اما برخی از فرقه‌های دیگر زیدیه(فرقه بتریّه یا صالحیّه و …). چنین باوری را ندارند.
آیا امامت مفضول با وجود افضل مجاز است؟ پاسخ فرقه‌های زیدیه، به این پرسش یکسان نیست.
جارودیه آن را پذیرا نیستند. اما فرقه‌های بتریّه (یا صالحیه) و یا فرقه سلیمانیه آن را می‌پذیرند.
آیا تعدد امام، در زمان واحد مجاز است؟ این پرسش، به ویژه در شرایط استقرار دولت‌های متعدد زیدی جدی‌تر مطرح شد، و موافقان و مخالفان به نامی داشته و دارد.
مهدی منتظَر چه کسی است؟ در حالی که در مواردی فرقه‌های زیدیه، تحت شرایط سیاسی – اجتماعی به ظهور مهدی باورمند شده بودند، عده ای آن را بر نفس زکیه (محمد بن عبدالله بن حسن بن امام حسن) و یا حسین بن قاسم عیانی (م 404 ه.ق) و … تطبیق نمودند. در مورد حسین بن قاسم (که از امامان علوی یمن بود) فرقه‌ای به نام حسینیّه در یمن به وجود آمد که تا چندین قرن دوام داشت و معتقد بودند که او مهدی موعود است و … .[1]
اما بخش عمده‌ای از فرقه‌های زیدیه اعتقاد دارند که مهدی (عج) هنوز به دنیا نیامده است و در آینده ظهور خواهد کرد.
اعتقاد به رجعت و خصایل خاص امامان: در حالی که پاره‌ای از فرقه‌های زیدیه؛ مثل جارودیه، به رجعت و یا علم غیب و خصال منحصر در امامان، باورمند دارند. برخی دیگر از فرقه‌های زیدی چنین باوری را ندارند.
از مجموع نکات فوق، می‌توان دریافت که در میان فرقه‌های زیدی، «فرقه جارودیه» به شیعه دوازده امامی (امامیه) نزدیک‌ترند. شیعیان زیدی یمن، به این گرایش زیدی متصل هستند.
«جاروديه»، «سليمانيه» و «صالحيه» از جمله سه فرقه اصلی زيديه است که از آن فرقه های ديگری؛ مانند «هادويه» و «قاسميه» در يمن و «ناصريه» در ايران شکل گرفت.
زيدی ها در بسياری از اعتقادات با شيعيان اثنی عشری مشترک هستند و مراسم عاشورا و جشن های غدير را به طور گسترده برگزار می کنند.
دیدگاه‌های کلامی – فقهی زیدیه: زیدیان از فرقه‌های مطرح در مذاهب اسلامی‌اند. آثار و نگاشته‌های عالمان زیدی، از قرن دوم هجری تا کنون، مجموعه‌ای مهم و قابل اعتنا در میراث اسلامی است.[2]
معرفی منابع:
برای مطالعات تکمیلی در موضوع زیدیه شناسی در زمینه «زیدیه» به نوشته‌های زیر می‌توانید مراجعه کنید:
1- زیدیه، تاریخ و عقاید، مهدی زمانیان و سید علی موسوی‌نژاد، نشر ادیان، 1386.
2- تاریخ فرق اسلامی، حسین صابری، ج 2، انتشارات سمت، 1383.
3- دولت زیدیه در یمن، حسن خضیری احمد، احمد بادکوب، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1380. برای مطالعۀ بیشتر، منابع زیر معرفی می شود:
الف) کتاب‌ها و نگاشته‌هایی که در زمینۀ فرق و مذاهب اسلامی، نوشته شده‌اند؛چونان: مقالات الاسلامیین، ملل و نحل، فرق الشیعه، المقالات و الفرق، الفصل و … .
ب) کتاب‌ها و مقالات که در خصوص «زیدیه» نوشته شده‌اند و از آن جمله:
الزیدیه قراءة فی المشروع و بحث عن المکوّنات، عبد الله بن محمد حمیدالدین، صفاء، 1424؛ الزیدیه فی موکب التاریخ، جعفر سبحانی، دارالاضواء.
الزیدیه نظریه و تطبیق، علی بن عبدالکریم الفضیل شرف الدین، بیروت، 1412 ج).
کتاب‌ها و آثار مؤلفان زیدی مذهب: در دهه‌های اخیر، آثار فراوانی از مؤلفان زیدیان – چه در یمن و چه در کشورهای دیگر- به چاپ رسیده است. پاره‌ای از آن را در تراث الزیدیة (سید علی موسوی نژاد، مرکز ادیان و مذاهب 1384) مؤلفات الزیدیة (سید احمد حسینی اشکوری، مکتبه نجفی مرعشی، قم 1413) و … می‌توان دید.
[1] ر.ک. مقاله: مهدویت و فرقه حسینیه زیدیه، سید علی موسوی‌نژاد، نشریه هفت آسمان، ش 27/127.
[2] ر.ک. مقاله: معرفی آثار منتشر شده زیدیه، نشریه هفت آسمان، ش 14/161.