عصمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) در غیر مورد وحی از دیدگاه اهل سنت

قبل از بیان اصل موضوع بیان این مقدمه لازم به نظر می رسد که، در مورد عصمت پیامبر در کتب اهل سنت؛ مانند تنزیه الانبیاء فخر رازی،[1] در چهار مورد بحث شده است:

1. آنچه مربوط به عقاید و اعتقادات پیامبر است. در این مورد همه مذاهب اسلام اتفاق نظر دارند که پیامبر در اعتقاد و عقیده خودش معصوم است و خطا نمی کند.

2. آنچه مربوط به شریعت و احکام و دستورات الاهی است. در این مورد هم اجماع همه مذاهب اسلامی این است که پیامبر (ص)خطا نمی کند نه به طور عمدی ونه به طور سهوی وعلت آن هم این است که اگر احتمال اشتباه وخطا در این مورد داده شود اعتماد به پیامبر از بین می رود؛ زیرا ما باید مطمئن شویم که حرف پیامبر همان حرف خداست تا با خیال راحت از او اطاعت کنیم .

3. آنچه مربوط به فتاوای پیامبر است. در این مورد هم اجماع وجود دارد که خطای عمدی وجود ندارد، ولی در مورد خطای سهوی اختلاف نظر وجود دارد وبرخی آنرا جایز می دانند .

4.آنچه مربوط به افعال و احوال حضرت است؛ یعنی غیر از مورد دریافت و ابلاغ وحی

در این جا پنج نظر وجود دارد:

الف. مذهب اشاعره حشویه؛ انجام گناه کبیره و  صغیره را بر پیامبر جایز می دانند، به غیر از کفر و دروغ یعنی عصمت را لازم نمی دانند.

ب. قول معتزله؛ گناه کبیره عمدی را جایز نمی دانند، اما ارتکاب صغایر جایز است، به شرطی که برای مردم تنفر از پیامبر ایجاد نشود.

ج. ابوعلی جبائی؛ صدور هر گناهی را به سبیل خطا و غیر عمد جایز می داند.

د. نظام؛ هیچ گناهی جایز نیست، اما سهو و نسیان جایز است.

هـ. مذهب شیعه ؛هیچ گناه و اشتباه و خطایی را در مورد پیامبر وامام در هیچ حالی روا نمی دارد.

فخر رازی بعد از بیان این موارد، پانزده دلیل هم بر وجوب عصمت پیامبر می آورد که برخی عقلی محض و برخی هم همراه با آیات قرآن است که در این جا از بیان آنها صرف نظر کرده و شما را به منابع آنها در این زمینه ارجاع می دهیم [2]

بنابراین با توجه به عقاید آنها که از منابع معتبرشان استفاده می شود، باید گفت در مورد غیر از دریافت و ابلاغ وحی، اهل سنت قائل به عصمت پیامبر نیستد، بلکه آنها فقط اتفاق نظرشان در مورد دریافت و ابلاغ وحی است که عصمت را برای پیامبر لازم می دانند و علت آن هم همان طور که ذکر شد این است که ما باید اعتماد کنیم که هر چه پیامبر می گوید درست است و وحی الاهی را درست دریافت کرده و درست هم به ما می رساند .[3]

البته برخی از اهل سنت هم هستند که معتقد به وجوب عصمت پیامبر از گناهان کبیره و صغیره ای که موجب تنفر مردم باشد هستند، چه قبل از بعثت پیامبر و چه بعد از بعثت پیامبر. [4]

در این مسئله فقط مذهب شیعه است که عصمت را در همه حالات برای پیامبر (ص) لازم می دانند.

برای توضیح بیشتر مراجعه کنید به کتاب؛

1. أضواء البيان، محمد الأمين الشنقيطي، ج 4، ص 188.

2. شرح مواقف، قاضی عضد ایجی.

[1] امام فخر رازی، عصمة الانبیاء، ص 40 – 50، چاپ اول، مکتبة الخانجی، مصر، 1406

[2] همان.

[3] إسماعيل الشربينى، عماد السيد محمد، كتابات أعداء الإسلام و مناقشتها، ص 58، الطبعة الأولى، 1422 هـ.

[4] زمخشری محمود ابن عمر، تفسیر کشاف، ج 4، ص 235، نشر ادب حوزه.