searchicon

کپی شد

عصمت مادر امام زمان

عصمت در لغت به معناى مصون و محفوظ بودن و در اصطلاح به معناى مصون و محفوظ بودن از خطا و لغزش و گناه است. اين مصونيت از خطا و گناه دو گونه فرض است. الف: مصونيت و معصوميت كلى، در تمامى ادوار عمر (از بدو تولد تا آخر) از تمامى سهو و نسيان و عصيان و خطا در فراگيرى و تعليم و اجرا ی دين الاهى. اين امر تنها در انبيا و ائمه‏ (ع) تحقق يافته و بر تحقق آن در ديگران، (غير از فرشته)، دليلى نداريم.[1] اما عصمت نسبى، قابل شدت و ضعف و در افراد مختلف، متفاوت و متغيّر است. در امور دين چه بسا پس از تلاش‏ها و رياضت‏ها و تهجدهاى عديده تا حدودى فراهم و به واسطۀ همان‏ها حفظ مى‏گردد، بدون اين كه تضمينى براى حفظ آن تا آخر عمر باشد. از اين رو عصمت نسبى را با توجه به شدت و ضعف آن مى‏توان به سايرين هم نسبت داد. از اين حالت در افراد عادى با عنوان “ملكۀ عدالت” ياد مى‏شود؛ يعنى شخص به گونه‏اى است كه لغزش عمدى و كبيره از او ديده نمى‏شود.

شيعه براى هيچ كس جز انبيا (ع) و اهل بيت عصمت و طهارت (حضرت زهرا و 12 امام‏) عصمت كليه را قايل نیست. در عين اين كه كمال احترام را براى امام زادگان و وابستگان به آن بزرگواران و نيز علمای وارسته و فاضل قايل است و هيچ نسبت گناه يا كار ناپسندى را نسبت به آنان روا نمى‏دارد.

پس نفى عصمت كليه از سايرين، به معناى نسبت گناه يا تهمت به ايشان نیست.

در مورد مادران ائمه ‏(ع) و خواهران و ساير برادران ايشان نيز چنين است؛ يعنى عصمت به آن معناى عالى، به آنها نسبت داده نمى‏شود، چنان چه نسبت دادن عصيان و طغيان نيز به ايشان مطرود است. در مورد مادران ائمه ‏(ع) از جمله مادر امام زمان (عج)، همين امر جريان دارد؛ زيرا بنا به نقل تواريخ، ايشان امه‏اى (کنیزی) بودند كه بنا به نقلى: “مليكه (صيقل) دختر يشوعا فرزند قيصر روم و مادرش از نوادگان شمعون بن حمون بن صفا، وصى عيسى (ع)بوده و به عنوان اسير، توسط امام هادى (ع) براى امام حسن عسكرى (ع) خريدارى گرديده است.” و بنا به نقلى ديگر: “كنيزكى در منزل حكيمه بنت على الهادى (ع) بوده كه توسط اين خواهر به برادرش بخشيده شده است.” و به هر حال بخشى از عمر خويش را مسلمان نبوده و پس از اسارت و ورود به بيت وحى مسلمان شده و تربيت اسلامى يافته و از ارجاس شرك تطهير گشته و شايستگى همسرى معصوم (ع) و باردارى و تولد معصومى دگر را يافته‏اند. چنان چه سرنوشت برخى ديگر از مادران ائمه ‏(ع) نيز چنين است.[2]

در عين حال شكى نيست كه مادر معصوم بودن، لياقت و شايستگى وافرى را طالب و خود امتيازى والاست. بلكه طهارت رحم مادران، يكى از امتيازات ائمه ‏(ع) محسوب مى‏گردد. از اين رو در زيارت معصومين ‏(ع) شهادت مى‏دهيم كه: “خداوند شما را با عنايت خود از اصلاب مطهر منتقل نمود و از ارحام مطهرات پديد آورد به گونه‏اى كه پليدى‏هاى جاهليت و فتنه‏هاى خودپرستى شما را آلوده نكرد. شما پاك و منزهيد، منشأ شما (پدران و مادران شما) نيز پاك و منزه اند…”.[3] در زيارتنامۀ مخصوص به ايشان (ع) در سامرا نيز چنين آمده است:

سلام بر مادر امام و به وديعت گيرندۀ اسرار الاهى و حمل كنندۀ شريف ترين انسان‏ها، سلام بر تو اى راست گوى مورد رضايت…، سلام بر تو اى پاكيزۀ پرهيزگار…، من شهادت مى‏دهم كه تو كفالت امام مهدى (عج) را به خوبى انجام داده و امانت را ادا نموده‏اى…، پس خدا از تو خشنود باشد تو را راضى نمايد و بهشت را منزل و جايگاه تو نمايد، پس اين عطايا و اوليت‏ها كه خدا به تو عنايت نموده، گواراى وجود باشد”.[4]

نتيجه اين كه مادر حضرت حجت (عج) به آن معنايى كه در 14 معصوم ‏(ع) مصطلح است، معصوم نبوده، لكن، پس از ورود به خانۀ امام حسن عسكرى (ع) از عصمت نسبى برخوردار گشته‏اند، تا قابليت حمل امام عصر (عج) و شيردهى و كفالت او را از آنِ خود نموده و بر ساير زنان شرافت يافته‏اند و براى ائمه ‏(ع) و شيعيان از احترام و جايگاه ويژه‏اى برخوردارند.

منابع و مآخذ:

1. مصباح يزدى، محمد تقى، معارف قرآن (راه و راهنماشناسى)، ج 4 و 5، ص 212 – 147.

2. مصباح يزدى، محمد تقى، آموزش عقايد، ج 2 و 1، ص 260 – 232، درس 24 – 26.

3. قمى، شيخ عباس، مفاتيح الجنان.

4. قمى، شيخ عباس، منتهى الامال، ص 940، 1044 – 1050.


[1] ر.ك: مصباح يزدى، معارف قرآن، ج 4 و 5 (راه و راهنماشناسى)، ص 212 – 147 و نيز آموزش عقايد، ج 2، ص 260 – 232، درس 26 – 24.

[2] قمى، شيخ عباس، منتهى الامال، ص 1050 – 1044 و ص 940 و… .

[3] قمى، شيخ عباس، مفاتيح الجنان، زيارت ائمۀ بقيع (‏ع)، نيز ساير زيارات.

[4] همان، زيارت والدۀ حضرت قائم (عج).