کپی شد
عصمت مادر امام زمان
عصمت در لغت به معناى مصون و محفوظ بودن و در اصطلاح به معناى مصون و محفوظ بودن از خطا و لغزش و گناه است. اين مصونيت از خطا و گناه دو گونه فرض است. الف: مصونيت و معصوميت كلى، در تمامى ادوار عمر (از بدو تولد تا آخر) از تمامى سهو و نسيان و عصيان و خطا در فراگيرى و تعليم و اجرا ی دين الاهى. اين امر تنها در انبيا و ائمه (ع) تحقق يافته و بر تحقق آن در ديگران، (غير از فرشته)، دليلى نداريم.[1] اما عصمت نسبى، قابل شدت و ضعف و در افراد مختلف، متفاوت و متغيّر است. در امور دين چه بسا پس از تلاشها و رياضتها و تهجدهاى عديده تا حدودى فراهم و به واسطۀ همانها حفظ مىگردد، بدون اين كه تضمينى براى حفظ آن تا آخر عمر باشد. از اين رو عصمت نسبى را با توجه به شدت و ضعف آن مىتوان به سايرين هم نسبت داد. از اين حالت در افراد عادى با عنوان “ملكۀ عدالت” ياد مىشود؛ يعنى شخص به گونهاى است كه لغزش عمدى و كبيره از او ديده نمىشود.
شيعه براى هيچ كس جز انبيا (ع) و اهل بيت عصمت و طهارت (حضرت زهرا و 12 امام) عصمت كليه را قايل نیست. در عين اين كه كمال احترام را براى امام زادگان و وابستگان به آن بزرگواران و نيز علمای وارسته و فاضل قايل است و هيچ نسبت گناه يا كار ناپسندى را نسبت به آنان روا نمىدارد.
پس نفى عصمت كليه از سايرين، به معناى نسبت گناه يا تهمت به ايشان نیست.
در مورد مادران ائمه (ع) و خواهران و ساير برادران ايشان نيز چنين است؛ يعنى عصمت به آن معناى عالى، به آنها نسبت داده نمىشود، چنان چه نسبت دادن عصيان و طغيان نيز به ايشان مطرود است. در مورد مادران ائمه (ع) از جمله مادر امام زمان (عج)، همين امر جريان دارد؛ زيرا بنا به نقل تواريخ، ايشان امهاى (کنیزی) بودند كه بنا به نقلى: “مليكه (صيقل) دختر يشوعا فرزند قيصر روم و مادرش از نوادگان شمعون بن حمون بن صفا، وصى عيسى (ع)بوده و به عنوان اسير، توسط امام هادى (ع) براى امام حسن عسكرى (ع) خريدارى گرديده است.” و بنا به نقلى ديگر: “كنيزكى در منزل حكيمه بنت على الهادى (ع) بوده كه توسط اين خواهر به برادرش بخشيده شده است.” و به هر حال بخشى از عمر خويش را مسلمان نبوده و پس از اسارت و ورود به بيت وحى مسلمان شده و تربيت اسلامى يافته و از ارجاس شرك تطهير گشته و شايستگى همسرى معصوم (ع) و باردارى و تولد معصومى دگر را يافتهاند. چنان چه سرنوشت برخى ديگر از مادران ائمه (ع) نيز چنين است.[2]
در عين حال شكى نيست كه مادر معصوم بودن، لياقت و شايستگى وافرى را طالب و خود امتيازى والاست. بلكه طهارت رحم مادران، يكى از امتيازات ائمه (ع) محسوب مىگردد. از اين رو در زيارت معصومين (ع) شهادت مىدهيم كه: “خداوند شما را با عنايت خود از اصلاب مطهر منتقل نمود و از ارحام مطهرات پديد آورد به گونهاى كه پليدىهاى جاهليت و فتنههاى خودپرستى شما را آلوده نكرد. شما پاك و منزهيد، منشأ شما (پدران و مادران شما) نيز پاك و منزه اند…”.[3] در زيارتنامۀ مخصوص به ايشان (ع) در سامرا نيز چنين آمده است:
سلام بر مادر امام و به وديعت گيرندۀ اسرار الاهى و حمل كنندۀ شريف ترين انسانها، سلام بر تو اى راست گوى مورد رضايت…، سلام بر تو اى پاكيزۀ پرهيزگار…، من شهادت مىدهم كه تو كفالت امام مهدى (عج) را به خوبى انجام داده و امانت را ادا نمودهاى…، پس خدا از تو خشنود باشد تو را راضى نمايد و بهشت را منزل و جايگاه تو نمايد، پس اين عطايا و اوليتها كه خدا به تو عنايت نموده، گواراى وجود باشد”.[4]
نتيجه اين كه مادر حضرت حجت (عج) به آن معنايى كه در 14 معصوم (ع) مصطلح است، معصوم نبوده، لكن، پس از ورود به خانۀ امام حسن عسكرى (ع) از عصمت نسبى برخوردار گشتهاند، تا قابليت حمل امام عصر (عج) و شيردهى و كفالت او را از آنِ خود نموده و بر ساير زنان شرافت يافتهاند و براى ائمه (ع) و شيعيان از احترام و جايگاه ويژهاى برخوردارند.
منابع و مآخذ:
1. مصباح يزدى، محمد تقى، معارف قرآن (راه و راهنماشناسى)، ج 4 و 5، ص 212 – 147.
2. مصباح يزدى، محمد تقى، آموزش عقايد، ج 2 و 1، ص 260 – 232، درس 24 – 26.
3. قمى، شيخ عباس، مفاتيح الجنان.
4. قمى، شيخ عباس، منتهى الامال، ص 940، 1044 – 1050.
[1] ر.ك: مصباح يزدى، معارف قرآن، ج 4 و 5 (راه و راهنماشناسى)، ص 212 – 147 و نيز آموزش عقايد، ج 2، ص 260 – 232، درس 26 – 24.
[2] قمى، شيخ عباس، منتهى الامال، ص 1050 – 1044 و ص 940 و… .
[3] قمى، شيخ عباس، مفاتيح الجنان، زيارت ائمۀ بقيع (ع)، نيز ساير زيارات.
[4] همان، زيارت والدۀ حضرت قائم (عج).