عدول از مرجع تقليد

دربارۀ عدول از مرجع تقلید باید به دو مسئله توجه کرد:

اول) تبعیض ابتدایی و پیش از عمل در تقلید، در صورت تساوی دو یا چند مجتهد جایز است اما باید توجه داشت که طبق دیدگاه برخی از فقهاء در مسایل مربوط به هم باید از یک مجتهد تبعیت کند مثلا نمی تواند در احکام نجاست بدن و لباس به فتوای مجتهدی و در احکام لباس نمازگزار به فتوای دیگری عمل کند.

دوم) امکان عدول از مرجع تقلیدی که قبلا انتخاب کرده و انتخاب مرجع تقلید دیگر

اگر بخواهد بعد از عمل، به فتوای مجتهد دیگر عمل کند در این صورت حکم رجوع و عدول را پیدا می کند.

بدیهی است که عدول در تقلید و تغییر دادن مرجع تقلید اگر یقین و علم پیدا کند که آن مرجع دیگر اعلم است؛ لازم است اما در صورت علم به تساوی آیا باز عدول جایز است یا نه؟ [1].[2]

پاسخ مراجع معظم تقلید در این باره متفاوت و بین شرح است:

1.امام و فاضل: آری، رجوع به مساوی جایز است.[3]

2.تبریزی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، رجوع به دیگری جایز نیست.[4]

3.صافی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، بنابر احتیاط واجب رجوع به مساوی جایز نیست.[5]

4.خامنه ای: بنابر احتیاط واجب، رجوع به مساوی جایز نیست.[6]

5.مکارم و نوری: در خصوص مسائلی که تقلید (عمل) کرده، رجوع به مساوی جایز نیست.[7]

6.بهجت و سیستانی: اگر در علم و ورع مساوی باشند، رجوع به مساوی در مسائل غیر مرتبط به هم جایز است؛ برای مثال نمی تواند در مسائل احکام روزۀ مسافر باقی بماند و در احکام نماز رجوع کند.[8]

7.وحید: باید به فتوایی عمل کند که مطابق احتیاط است و اگر احتیاط ممکن نبود و یا مشقت داشت، می تواند به فتوای دیگری عمل کند.. [9][10]

همچنین در باره این که آيا عدول از اعلم به غير اعلم جايز است؟

مقام معظم رهبری در پاسخ به این که آيا عدول از اعلم به غير اعلم در مواردى كه فتاواى مرجع اعلم منطبق با زمان نباشد و يا عمل به آن بسيار دشوار باشد، جايز است؟فرموده اند: تنها گمان به ناهماهنگى فتاواى مرجع تقليد با زمان و شرايط حاكم بر آن و يا دشوارى عمل به فتاواى او، سبب جواز عدول از مجتهد اعلم به مجتهد ديگر نمى‏شود.[11]

[2] اقتباس از سؤال 1340 (اسلام کوئست: 1335).

[3] وحید، توضیح المسائل، م 4.

[4] استفتائات، س 11.

[5] جامع الاحکام، ج 1، س 18.

[6] خامنه ای، اجوبة الاستفتائات، س 31.

[7] مکارم، استفتائات، ج 2، س 14 و ج 1، ص 26؛ استفتائات، ج 2، س 12.

[8] وسیلة النجاة، ج 1، م 4؛ سیستانی، تعلیقات علی العروة، م 11 و 13.

[9] برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به نمایه: رجوع از مرجع تقلید،  سؤال 2026 (اسلام کوئست: 2252).

[10] توضیح المسائل، م 4.

[11] همان منبع.