کپی شد
عدل الاهی و بلاهای طبیعی
با وجود این که عالم هستی بر اساس عدل تشکیل شده، در عین حال شاهد بلا و مصیبت برای انسان ها می باشیم. برای روشن شدن این موضوع ابتدا به اقسام بلا، و سپس به رابطه آنها با عدالت حاکم در نظام آفرینش می پردازیم:
1. بلاهايى كه نتيجۀ عملكرد انسان است؛ مثل اين كه انسان با دست خودش باعث بدبختى خويش شود، اين نوع بلا را نبايد به حساب خدا گذاشت.
2. بلاهايى كه بر اثر سهل انگارى بعضى، در زندگى ديگران به وجود مى آيد؛ مانند اين كه به خاطر عدم رعايت مسائل بهداشتى پدر و مادر به علت اشتباه آنها فرزندى بيمار و معلول به دنيا مى آيد، اين قسم از بلا را نيز بايد به حساب خود انسان گذاشت نه خالق.
نظام هستى مجموعه اى از علت ها و معلول ها است و از هر علّتى، معلول مخصوص خود صادر مى شود؛ مثلاً: از علت معيوب، معلول معيوب و بيمار صادر مى شود.
همان طوری كه از انسان، انسان و از حيوان، حيوان به وجود مى آيد “گندم از گندم برويد، جو ز جو” با اين حال خداوند به مقتضاى لطف و كرم بى انتهاى خود و از روى فضل و بخشش به چنين انسانى در آخرت عوض مى دهد و ناراحتى هاى او را جبران مى كند.
3. بلاهايى كه براى از بين بردن آثار گناه است، و اين نه تنها با عدالت بارى تعالى منافات ندارد، بلكه مقتضاى رحمت و لطف او است؛ زيرا در واقع كفارۀ گناهان است تا در آخرت بار گناه انسان سبک تر شود، گر چه گرفتار بلاها و مصايب زودگذر دنيا مى شود، ولى در عوض از عذاب اخروى در امان مى ماند.
4. بلاهايى كه باعث توجه بيشتر مردم به خالق مى شود و يا افراد غافل، از غفلت و نسيان خود خارج مى شوند و به اشتباه گذشته خود پى مى برند. اين قسم هم طبق رحمت و لطف پروردگار است.
5. بلا و گرفتارى در زندگى انسان ها باعث پيشرفت و تكامل انسان ها در زمينه هاى مختلف مى شود. اگر انسان در حال حاضر و وضعيت كنونى به پيشرفت هايى نايل شده به خاطر وجود همين مشكلات بوده است.
6. بلاهايى كه براى امتحان و آزمايش افراد و يا بالا رفتن درجۀ اوليا و دوستان خدا است و طبق فرمايش قرآن كريم، سنتى است كه قابل تغيير و تبديل نيست و هميشه براى امت ها وجود داشته است. قرآن مى فرمايد: “ما شما را با ترس و گرسنگى، نقص در اموال و جان ها و ثمرات، آزمايش و امتحان مى كنيم و (به پيامبر دستور مى دهد كه) به صابرين بشارت بده”.[1]
در یک نگاه ظاهری اگر ما فقط فردی را که در کودکی پدر یا مادر یا هر دو را از دست می دهد در نظر بگیریم، زندگی او اگر چه در برهه ای از زمان بسیار سخت و همراه با مشکلات است، اما علاوه بر دریافت پاداش،[2] در اثر همین مشکلات، ساخته خواهند شد و به شخصیتی تأثیر گذار تبدیل می شوند. پیامبر گرامی اسلام (ص) از کسانی است که قبل از تولد پدر خود و بعد از تولد در خردسالی مادر خود را از دست داد، اما با همۀ سختی ها و محرومیت ها مبارزه کرد و به درجه ای رسید که جامعه بشری مدیون او است. در تاریخ، کم نیستند افراد یتیم و بی سرپرستی که در کودکی پدر یا مادر یا هر دو را از دست دادند، ولی کوران حوادث و مشکلات آنان را به رهبرانی بزرگ تبدیل ساخت. امام خمینی معمار کبیر انقلاب اسلامی از این افراد است.
اما در یک نگاه کلی به همه موجودات و همه عالم ماده، باید گفت که از دست دادن و مرگ عزیزان نه تنها هیچ منافاتی با عدل الاهی ندارد که عین عدالت خداوند است؛ چرا که مرگ این افراد در اثر اسباب و عللی؛ مانند بیماری، مسمومیت، تصادف، سقوط، جنگ، نزاع و… است که تأثیر این عوامل و اسباب لازمه این عالم طبیعت و زندگی در آن است و اگر خدای متعال بخواهد جلوی تأثیر این عوامل را بگیرد، دیگر در هیچ موردی این علل، علیت نخواهند داشت و اساس این جهان مادی از هم خواهد گسست. و این ظلم و بی عدالتی به همه انسان ها و موجوداتی است که زندگی آنان بر این اساس بنا شده است.
[1]. بقره، 155؛ ر.ك: سبحانى، جعفر، الهيات، ج 1، ص 290؛ معارف اسلامى، ص 100، انتشارات سمت؛ ملاصدرا، اسفار اربعه، بحث شرور، ص 445، انتشارات وزارت ارشاد؛ طباطبايى، محمد حسين، نهاية الحكمة، مرحله 12، فصل 17 و 18، ص 308؛ امام خمینی، اربعين حديث، حديث 39.
[2]. زیرا خداوند در قرآن مجید وعده پاداش به مصیبت دیدگانی را داده است که صبر می کنند.