کپی شد
عبادت امام علی (علیه السلام)
امیرالمؤمنین على (علیه السلام) عابدترين مردمان بود. پيشانى او به خاطر سجدههاى طولانيش همچون زانوى شتر پينه بسته بود. دعاهايى که از او به دست ما رسيده، در اثبات اين ادعا کافى است. امام زين العابدين (علیه السلام)، با آن عبادت‌هاى فراوان و طولانى، عبادت خود را بسى کوچکتر و کمتر از عبادت على بن ابي‌طالب (علیهما السلام) قلمداد مىکرد.[1]
مردى از تابعان[2] شنيد انس بن مالک مىگويد: اين آيه که خداوند مىفرمايد: «(آيا چنين کسى با ارزش است) يا کسى که در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قيام، از عذاب آخرت مىترسد و به رحمت پروردگارش اميدوار است؟»،[3] درباره عبادت على بن ابى‌طالب (علیهما السلام) نازل شده است. مرد تابعی مىگويد: به محضر على (علیه السلام) رفتم تا چگونگى عبادت او را ببينم. خدا را گواه مىگيرم که هنگام نماز مغرب پيش او رسيدم و او را در حال گزاردن نماز با يارانش ديدم. چون نماز تمام شد، او همچنان به خواندن تعقيب پرداخت تا آن که براى نماز عشاء برخاست و پس از نماز به خانهاش رفت. من هم همراهش رفتم، او تمام شب را نماز مىگزارد و قرآن مىخواند تا سپيده دميد. آن گاه تجديد وضو کرد و به مسجد رفت، نماز صبح را با مردم گزارد و تا برآمدن آفتاب به خواندن تعقيب پرداخت. سپس مردم يکى يکى، دو تا دو تا براى کارها و مسايل خود به او مراجعه مىکردند و چون برمىخاستند، دو تن ديگر مىنشستند و اين کار ادامه داشت تا آن که اذان ظهر گفته شد. برخاست تجديد وضو فرمود و نماز ظهر گزارد و تا هنگام نماز عصر به خواندن تعقيب پرداخت و نماز عصر را با ايشان گزارد. باز مردم براى مسايل خود به حضورش مىآمدند و چون دو تن برمىخاستند: دو تن ديگر مىنشستند و او همچنان فتوا مىداد، تا خورشيد غروب کرد. من بيرون آمده، گفتم: به خدا سوگند مىخورم که اين آيه درباره او نازل شده است.[4]
علامه حلی می نویسد: نزد همه معلوم است که على (علیه السلام) عابدترين فرد روزگار خود بود. مردم، نماز شب و دعاهاى به جا مانده درباره نماز و مناجات، ادعيه اوقات و اماکن شريف و مقدّس را از او آموختند. عبادت‌پيشگى او بدان جا رسيده بود که هر گاه [در نماز] روى به سوى خداى مىکرد، با تمامى وجود و با قطع نظر از دنيا روى به سوى حق تعالى مىآورد [تا جايى که] دردى را احساس نمىکرد؛ زيرا آن گاه که خواستند تير از پيکرش برون آورند، رهايش کردند تا هنگام نماز رسد، پس چون به نماز پرداخت و روى به سوى خداوند آورد، آهنى را از پيکرش بیرون آوردند.[5]
ابن ابى الحديد در مقدّمه شرح نهج البلاغه، پيرامون عبادت على (علیه السلام) مىگويد:
«گمان تو چیست درباره شخصیتی که درجه محافظت او از اورادش به حدی برسد که در لیلة الهریر بین دو صف از سپاه خود و سپاه دشمن برای او بساطی پهن شود و او به نماز مشغول شود در حالی که تیرها در مقابلش فرود می آمد و از کنار گوش‌های چپ و راستش عبور می کرد، ولی او هیچ ترس و لرزه‌ای نداشت و از عبادت خود برنخاست تا آن که از وظیفه خود فارغ شد؟ و گمان تو چیست درباره مردی که پیشانی‌اش از طولانی بودن سجده، همانند سر زانوی شتر، پینه بسته بود؟ هنگامى که ما در دعاها و مناجات‌هاى علی (علیه السلام) ژرفانديشى کنيم و بزرگداشت و تجليل مقام کبريايى از سوى آن حضرت (علیه السلام) را که در بردارنده هيبت الهى و خشوع در برابر عزّت او و پيروى از خداوند سبحان است از نظر بگذرانيم، اخلاص نهفته در وجود ایشان را در مىيابيم و فهم مىکنيم که اين ادعيه از کدام قلب بيرون مىآيد و بر کدام زبان جارى مىشود. به علي بن الحسين (علیهما السلام) که در نهایت عبادت بود گفته شد: جایگاه عبادت شما نسبت به عبادت جدتان (امیرالمؤمنین علیه السلام) چیست؟ آن حضرت فرمود: عبادت من نزد عبادت جدم، همانند عبادت جدم نسبت به عبادت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است».[6]
شيخ مظفّر در دلائل الصّدق پس از آوردن اين سخن از ابن ابى الحديد مىگويد:
«این گونه عبادات از کسی که قبل از سایر مردم و در سن کودکی نسبت به خداوند موحد بوده و هفت سال در سنین نوجوانی در محل و مکانی که عابد و ساجدی نبوده، به همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خدا را پرستیده، هیچ بعید نیست و به ضرورت چنين پديدهاى ظهور نخواهد يافت، مگر از روى کمال نفسانى و صفاى درونى و علم و شناخت کامل…».[7]
بخارى؛ عالم اهل سنت در باب «انديشه فرد در نماز» کتاب خود روایت کرده که «عمر بن خطاب» گفت: «من لشکريانم را در حال گزاردن نماز تجهيز مىکنم».[8]
چگونه مىشود صاحب چنين عبادت و شناختى را با ديگران مقایسه کرد؟ و آيا بر اساس آيين عقل، پسنديده است که چنين کسى رئيس دين و امام مذهب باشد و آن شخصيّت (علی علیه السلام) مأموم؟ داورى عدالت و برهان قاطع چنين حکمى ندارد».[9]
نقل شده: امیرالمؤمنین (علیه السلام) رکوع و سجودى طولانى داشت و در آن خضوع و زارى فراوان مىکرد.[10]
از امام موسى بن جعفر الکاظم (علیهما السلام) روايت شده که آيه مبارکه «تَراهُمْ رُکعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سِيماهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ»؛[11] «پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مىبينى در حالى كه همواره فضل خدا و رضاى او را مىطلبند. نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است»، درباره امير المؤمنين على (علیه السلام) نازل شده است.[12]
[1]. امين عاملى، سيد محسن، سيره معصومان (ترجمه اعیان الشیعه)، مترجم: حجتى كرمانى، على، ج 3، ص 37 و 38؛ ابن ابى الحديد، عبدالحميد بن هبةالله، شرح نهج البلاغة، محقق / مصحح: ابراهيم، محمد ابوالفضل، ج 1، ص 27.
[2]. فرزندان مهاجران و انصار و طبقه اى كه پس از ايشان بودهاند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) را ندیده اند.
[3]. «أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّيْلِ ساجِداً وَ قائِماً يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ يَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ»، زمر، 9.
[4]. فتال نيشابورى، محمد بن حسن، روضة الواعظين و بصیرة المتعظین، مترجم: مهدوى دامغانى، محمود، ص 198 و 199.
[5]. حلى، حسن بن يوسف، كشف اليقين، مترجم: آژير، حميدرضا، ص 142 و 143.
[6]. شرح نهج البلاغة، ج 1، ص 27.
[7]. مظفر، محمد حسين، دلائل الصدق، ج 6، ص 396 و 397.
[8]. قَالَ عُمَرُ: «إِنِّي لَأُجَهِّزُ جَيْشِي وَأَنَا فِي الصَّلاَةِ»، البخاري الجعفي، محمد بن إسماعيل، صحيح البخاري، محقق: ناصر الناصر، محمد زهير، بَابُ يُفْكِرُ الرَّجُلُ الشَّيْءَ فِي الصَّلاَةِ، ج 2، ص 67.
[9]. دلائل الصدق، ج 6، ص 397.
[10]. كشف اليقين، ص 143 و 144.
[11]. فتح، 29.
[12]. كشف اليقين، ص 144.