طبقات نوزدهم و بیستم فیلسوفان مسلمان

طبقه نوزدهم[1]‏

افراد اين طبقه را شاگردان سيد صدرالدين دشتكى و علامه دوانى تشكيل مى‏دهند:

1. غياث الدين منصور دشتكى‏ (فرزند سيد صدرالدين دشتكى): وی از اعاظم حكما به شمار مى‏رود، در بيست سالگى از علوم زمان خود فارغ گشت. مدتى صدر اعظم‏ شاه طهماسب بود، سپس استعفا داد و به شيراز برگشت، و مدرسه منصوريه شيراز را تأسيس کرد. دشتکی دارای كتب فلسفى از قبيل: اثبات الواجب، شرح هياكل النور سهروردى، حاشيه بر شرح اشارات خواجه، حاشيه بر شفاى بوعلى و … است. او در سال 940 ق يا 948 ق درگذشت.

2. محمود نيريزى: وی از شاگردان سيدصدرالدين دشتكى بود. او چند كتاب جلال الدين دوانى را شرح كرد، و نقدهای متعددی بر آنها وارد کرد.

3. قاضى كمال الدين ميبدى يزدى: شهرت وی به واسطه شرحى است كه بر هدايه اثيرالدين ابهرى نوشت، كه به شرح هدايه ميبدى معروف است، میبدی در فلسفه كتابى به زبان فارسى به نام جام گيتى نما نوشته است.

4. جمال الدين محمود شيرازى: ایشان كرسى تدريس جلال الدين دوانی را بعد از مرگش بدست گرفت. از جمله شاگردان او، ملا احمد اردبيلى معروف به مقدس اردبيلى، ملاعبد اللَّه شوشترى، ملاعبد اللَّه يزدى (صاحب حاشيه بر تهذيب المنطق) و ملا ميرزاجان شيرازى (معروف به فاضل باغنوى) بوده‏اند.

5. ملاحسين الهى اردبيلى (فرزند خواجه شرف الدين عبد الحق اردبيلى): وی از شاگردان علامه دوانى و امير غياث الدين بود. الهی اردبیلی آثار مختلفی در منطق، كلام، فلسفه، هندسه و هيئت نوشت، كه غالباً طبق معمول آن زمان به صورت حاشيه، و يا حاشيه بر حاشيه است: از قبيل حاشيه بر شرح مواقف، شرح مطالع، شرح شمسيه، شرح هدايه ميبدى، حاشيه علامه دوانى بر شرح تجريد، شرح تذكره خواجه در هيئت و … .

طبقه بيستم‏

1. ملاعبد اللَّه يزدى: وی در شيراز نزد جمال الدين محمود و امير غياث الدين دشتكى تحصيل كرد. او حاشيه‌ای بر تهذيب المنطق زد كه به حاشيه ملاعبد اللَّه معروف است، در آخر عمر به عراق رفت و همان جا در سال 981 ق درگذشت.

2. ملاحبيب اللَّه باغنوى شيرازى، معروف به ملا ميرزاجان و فاضل باغنوى: او شاگرد جمال الدين محمود بود، چند حاشيه و شرح از علامه دوانى را حاشيه كرد. وی در سال 994 ق درگذشت.

3. شمس الدين محمد خفرى شيرازى: وی از شاگردان امير غياث الدين منصور بود، و ظاهراً حوزه درس علامه دوانى و سيدصدرالدين دشتكى را نيز درک كرد. شرح تجريد و شرح حكمة العين را حاشيه زد و رساله‏اى تحت عنوان اثبات الواجب نوشت. مى‏توان خفرى را از طبقه نوزدهم به شمار آورد، يعنى او از جوانسالان طبقه نوزدهم و كهنسالان طبقه بيستم بود. وى در سال 957 ق يا 935 ق درگذشت.

4. خواجه افضل الدين تركه: او از شاگردان جمال الدين محمود بود. ظاهرا طلوع و شهرت اين استاد مابين سال هاى 970 ق و 990 ق در عراق و خراسان بوده است.

5. حكيم داود بن عمر انطاكى مصرى، مشهور به‌ ضرير و بصير: وی پزشک‌، اديب‌، فيلسوف‌ و متكلم‌ نابينای‌ انطاكى بود‌، در اواخر سده دهم و اوايل سده يازدهم می‌زیست. اهل انطاکیه بود و در آخر عمر مجاور بيت اللَّه شد، و در سال 1007یا 1008 ق درگذشت.[2]