طبقات بیست و سوم تا بیست و نهم فیلسوفان مسلمان

طبقه بيست و سوم‏[1]

1. ملا محسن فيض كاشانى: حكيم، عارف و محدث بود. شاگرد و داماد ملاصدرا بوده و حكمت را نزد وى آموخته است. مرحوم فيض در سال 1091 ق درگذشت.

2. ملا عبد الرزاق لاهيجى: ‏از مهم‌ترین آثار وی، شوارق الالهام و گوهرمراد است، او شاگرد و داماد ملاصدرا بود. ملاعبد الرزاق برخلاف ملامحسن فيض، از استاد خود كمتر تأثیر پذیرفته است. وى در سال 1071 ق يا 1072 ق درگذشت.

3. ملارجبعلى تبريزى اصفهانى: وى شاگرد ميرفندرسكى بود. از جمله شاگردان ملا رجبعلى: مولى محمد تنكابنى و حكيم محمدحسين قمى و قاضى سعيد قمى بودند. وی در سال 1080 ق درگذشت.

4. ملامحمدباقر معروف به محقق سبزوارى: حكيم و از اعاظم فقها بود. ایشان شاگرد شيخ بهايى و ميرفندرسكى بود، او بر الهيات شفا حاشيه متينى نوشت. محقق سبزواری در سال 1090 ق درگذشت.

5. آقا حسين خوانسارى‏معروف به محقق خوانسارى: او شاگرد محقق سبزوارى در منقول و شاگرد ميرفندرسكى در معقول بود. وی بر الهيات شفا، شرح اشارات خواجه، شرح تجريد قوشجى و محاكمات، حاشيه زد. محقق خوانساری در سال 1098 ق درگذشت.

طبقه بيست و چهارم‏

1. محمدسعيد بن محمد مفيد قمى، معروف به «قاضى سعيد» و ملقب به «حكيم كوچک»: وی از شاگردان ملامحسن فيض، ملاعبد الرزاق لاهيجى و ملارجبعلى تبريزى بود. تولد وى در سال 1049 ق و وفاتش در سال 1103 ق بود.

2. ملامحمد تنكابنى سراب: او شاگرد ملارجبعلى تبريزى و محقق سبزوارى بود.

3. جمال الدين خوانسارى‏معروف به آقاجمال خوانسارى: وی شاگرد پدر خود(آقاحسين خوانسارى) و محقق سبزوارى بود. او در سال 1125 ق درگذشت.[2]

4. قوام الدين محمد رازى ‏معروف به قوام الدين حكيم: وى شاگرد ملارجبعلى تبريزى بود.

5. محمد رفيع پيرزاده: وی از شاگردان ملارجبعلى تبريزى، و با يک واسطه شاگرد ميرفندرسكى بود.

6. على قلى خان: ‏فرزند قرچقاى خان خلجى قمى. وى شاگرد آقاحسين خوانسارى، ملاشمساى گيلانى و ملارجبعلى تبريزى بود. او در سال 1020 متولد شد و تا سال 1097 ق حيات داشت، تاریخ وفاتش مشخص نیست.[3]

طبقه بيست و پنجم‏

1. ملا محمدصادق اردستانى: وی مردى حكيم و زاهد و مرتاض بوده و مورد بى‏مهرى و تكفير برخى معاصران خود قرار گرفته و تبعيد شده است طبق گفته برخى، از ملامحمدصادق رساله‏اى باقى مانده به نام حكمت صادقيه درباره نفس و قواى مادى و معنوى آن‏، وی در سال 1134 ق درگذشت.

2. شيخ عنايت اللَّه گيلانى: او مدرس فلسفه مشاء و از شاگردان مير قوام حكيم بود.

3. مير سيدحسن طالقانى: ايشان مدرس شرح فصوص محيى الدين و كتب شيخ اشراق بود.

طبقه بيست و ششم‏

1. ملااسماعيل خواجويى: از مشاهير حكماى قرن‌های اخير است. او شاگردان برجسته‌ای پرورش داد از قبيل: آقامحمد بيدآبادى، ملامهدى نراقى، ميرزا ابوالقاسم مدرس اصفهانى و ملامحراب حكيم گيلانى. وى در سال 1173 ق درگذشت.[4]

2. ميرزا محمدتقى الماسى. روضات از او به عنوان نواده مرحوم مجلسى ياد مى‏كند. پدرش نواده مجلسى اول بوده است و از كسانى است كه در بقعه مرحوم مجلسى در اصفهان مدفون است و هم تصريح مى‏كند كه استاد آقامحمد بيدآبادى بوده است‏.

3. ملاحمزه گيلانى. وی شاگرد ملا محمدصادق اردستانى بود، در سال 1134 ق در گذشت.

4. ملاعبد اللَّه حكيم او نيز مانند خواجويى و الماسى از اساتيد آقامحمد بيدآبادى به شمار مى‏رود.

طبقه بيست و هفتم‏

1. آقا محمد بيدآبادى گيلانى اصفهانى: وی از بزرگان حكماى قرن‌های اخير و احياء كننده فلسفه ملاصدرا بود. او مردى اخلاقی و مهذّب بلكه سالک بود. وی در سال 1197 ق درگذشت.

2. ملامهدى نراقى كاشانى: ایشان از بزرگان فقها و حكما بود. او و پسرش ملا احمد نراقى از بزرگان علماى اسلام به شمار مى‏روند و هر دو به جامعيت معروف هستند. وى شاگرد ملااسماعيل خواجويى بود. برخی از کتاب های فلسفی وی عبارتند از: جامع الافكار و فاقد الانظار، اللمعةالالهيةفى‌الحكمةالمتعالية، شرح الالهيات من كتاب الشفاء،
قرةالعيون‌فى‌الوجودوالماهية، لمعات‌العرشية، الكلمات‌الوجيزة، انيس‌الحكماء و انيس الموحدين، او روز شنبه ۱۸ شعبان ۱۲۰۹ در هشتاد و يک سالگى در شهر كاشان به ديار ابدى شتافت.

3. ميرزا ابوالقاسم حسينى خاتون آبادى‏، معروف به «مدرّس»: از مشاهير مدرسان فلسفه در اصفهان و از خانواده ميرمحمدحسين خاتون آبادى سبط مجلسى بوده است. وی شاگرد ملااسماعيل خواجويى بود، و در سال 1203 ق درگذشت.

4. ملامحراب گيلانى: او حكيم و عارف، و از شاگردان خواجويى بود. ملامحراب در سال 1197 ق درگذشت.

طبقه بيست و هشتم‏

1. ملاعلى نورى مازندرانى اصفهانى. او از بزرگ‌ترين حكماى اسلامى سه چهار قرن اخير بود، و بزرگ‌ترين حوزه حكمت را در اصفهان داير كرد. وى در سال 1246 ق درگذشت.

2. ملااحمد نراقى: وی مانند پدر خود(ملا مهدی) جامع الفنون و مفتى و مجتهد و مرجع فتوا بود. معقول را از پدر فرا گرفت. وی در سال 1244 يا 1245 ق درگذشت.

3. ميرزا مهدى بن ميرزا هدايت اللَّه (معروف به شهيد چهارم): وی از مشاهير فقها و معاريف علماى آن عصر بود. او در اصفهان در حوزه درس آقامحمد بيدآبادى حكمت آموخت. در سال 1152 ق متولد و در سال 1218 ق در مشهد، در جريان دفاع از حقوق مردم و مبارزه با دستبرد نادرميرزا نوه نادرشاه به اموال آستانه مقدسه رضوى، به دست نادرميرزا شهيد شد.

طبقه بيست و نهم‏

1. ميرزا حسن نورى‏ فرزند ملاعلى نورى.

2. ملااسماعيل بن ملامحمد سميع دربكوشكى اصفهانى، معروف به واحدالعين: او از برجستگان شاگردان ملاعلى نورى، و استاد حاج ملاهادى سبزوارى بود. اسفار و مشاعر صدرا، و شوارق لاهيجى را حاشيه كرد و عرشيه صدرا را شرح كرد. وی در سال 1277 ق درگذشت.

3. ملاعبد اللَّه زنوزى: وی از محضر حكيم نورى حكمت آموخت، و در سال 1237 ق حكيم نورى او را براى تدريس فلسفه از اصفهان به تهران فرستاد، پس از بيست سال تدريس در مدرسه مروى، در سال 1257 ق به رحمت حق پيوست.

4. ملامحمدجعفر لنگرودى لاهيجى: وى شاگرد سيد ابوالقاسم مدرس اصفهانى، ملامحراب گيلانى و ملاعلى نورى بود. اثر معروف او شرح مشاعر ملاصدرا است. وى علاوه بر آن شرح تجريد قوشجى و حاشيه خفرى بر شرح تجريد قوشجى را حاشيه كرد.

5. ملاآقاى قزوينى: وی از افاضل شاگردان ملاعلى نورى بود، و در سال 1282 ق درگذشت.