صابئین در قرآن

سه آیه از قرآن دربردارنده واژه «صابئین» است که به‌ترتیب عبارتند از:

1. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَىٰ وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ»؛[1] «کسانى‌که (به‌پیامبر اسلام) ایمان آوردند و کسانى که به‌آیین یهود، نصارى و صابئان گرویدند، هرگاه به‌خداوند و روز رستاخیز ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، پاداششان نزد پروردگارشان مسلم است و هیچ‌گونه ترس و اندوهى براى آن‌ها نیست».
2. « إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئُونَ وَالنَّصَارَىٰ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ»؛[2] «آن‌ها که ایمان آورده‏اند و یهود و صابئان و مسیحیان، هرگاه به‌خداوند یگانه و روز جزا، ایمان بیاورند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسى بر آن‌ها است و نه غمگین خواهند شد».
3. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئِينَ وَالنَّصَارَىٰ وَالْمَجُوسَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ»؛[3] «مسلماً کسانى که ایمان آورده‏اند و یهود و صابئان و نصارى و مجوس و مشرکان، خداوند در میان آنان روز قیامت داورى مى‏کند؛ (و حق را از باطل جدا مى‏سازد؛) خداوند بر هر چیز گواه (و از همه چیز) آگاه است.

شایان توجه است که ترتیب نزول این آیات بر اساس تاریخ نزول سوره‌‏هاى قرآن به‌ترتیب سوره حج، بقره و سپس مائده مى‌‏باشد که هرکدام از ویژگى‏هاى زیر برخوردارند:

1. در سوره حج که از سوره‏هاى مکى است از شش گروه یاد شده که به‌ترتیب عبارتند از: مؤمنان، یهود، صابئان، نصارى، مجوس، مشرکان. بدون این‌که نسبت به‌مواضع اعتقادى آنان سخنى به‌میان آمده باشد؛ تنها به‌این تذکر بسنده شده‌است که میان این گروه‏ها در قیامت فاصله مى‏افتد.
2. تنها در سوره حج است که از دو گروه «مجوس» و «مشرکان» در کنار سایر ادیان توحیدى نام برده شده و این، به‌وضوح نشان مى‏دهد که «صابئین» نه مجوس هستند و نه مشرک.
3. در سوره حج و مائده واژه «صابئین» پس از «یهود»، ولى در سوره بقره پس از «نصارى» ذکر شده است.
4. در سوره بقره و مائده چهار گروه مؤمنان، یهود، صابئان، نصارى همگى از اهل نجات و رستگارى در آخرت به‌شمار آمده‏اند.[4]

[1]. بقره، 62.

[2]. مائده، 69.

[3]. حج، 17.

[4]. ابن الانبارى، ابوالبرکات، البیان فى غریب اعراب القرآن، ج 1، ص 299.