شیخ کلینی از دیدگاه اندیشمندان شیعه

کلینی در نظر دانشمندان شیعه دارای جایگاه خاصی است. در این مقال مختصر به نظرات برخی از بزرگان شیعه اشاره می شود:

1. شیخ الطائفه؛ محمّد بن حسن طوسى، پیشواى فقیهان شیعه (متوفای ۴۶۰ ق): وی در کتاب گران قدر خود «رجال الطوسی»، مى‏ نویسد: «ابو جعفر محمّد بن یعقوب کلینى، دانشمندى جلیل القدر و عالم به اخبار و احادیث بود. او داراى تصنیفاتى است که در کتاب الکافى تدوین شده است …».[1]
2. دانشمند گران‏قدرِ رجالى، ابوالعباس احمد بن على بن عباس، معروف به «نجاشى»[2] (متوفای ۴۵۰ ق)؛ وی در کتاب نفیس و نامدار خود؛ «الرجال»، از کلینى دانشمند بلند آوازه شیعه امامیه، این‏گونه یاد مى ‏کند: «ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق کلینى، عُلّان کلینى رازى؛ دایى او است. وى، در زمان خود پیشواى علماى شیعه و چهره درخشان آنها در رى، و موثق‏ترین دانشمند شیعه در حدیث و ضبط آن بوده است».[3]

پس از شیخ و نجاشى که پیشواى علماى رجال و تراجم هستند، سایر دانشمندان بزرگ شیعه، هر جا به نام کلینى برخورد نموده، یا از کتاب «کافى» نام برده اند، از وى به عنوان موثق ترین دانشمند شیعه در فهم، نقل، ضبط حدیث، حسن ترتیب و تنظیم کتاب کافى یاد کرده ‏اند.

علاّمه حلى و ابن داود حلی، همان تعبیرات شیخ و نجاشى را در ستایش وى آورده ‏اند.[4]

سید بن طاووس (متوفای ۶۶۴ ق) مى ‏نویسد: «وثاقت و امانت کلینى در نقل حدیث، مورد اتفاق عموم دانشمندان ما است».[5]

شیخ حسین بن عبد الصمد عاملى (پدر شیخ بهایى) مى ‏گوید: «محمّد بن یعقوب در عصر خود، استاد علماى زمان خویش و سرآمد آنها و موثق ترین دانشمندان در نقل حدیث بود. او در نقد و بررسى حدیث، از همه‏ کس آشناتر و بر همگان تقدم داشت».[6]

ملاّ خلیل قزوینى فقیه و محدث مشهور، در شرح فارسى اصول کافى مى ‏نویسد: «دوست و دشمن به فضل او؛ (کلینی) اعتراف کرده ‏اند».[7]

علاّمه مجلسى، در مرآه العقول؛ (شرح اصول کافى)، نوشته است: «کلینى مورد قبول طوایف اَنام (مردمان) و ممدوح خاص و عام بود».[8]

میرزا عبداللّه‏ اصفهانى، مشهور به افندى، دانشمند نامى و شاگرد علاّمه مجلسى مى‏ نویسد: «منظور از «ثقه‏الاسلام» در اغلب موارد (در کتب رجال)، ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق کلینى رازى؛ صاحب الکافى و غیره؛ یعنى شیخ اقدم و مسلّم بین عامه، خاصه و مفتى هر دو فرقه است».[9]

میرزا محمّد نیشابورى، محدث اخبارى مى ‏نویسد: «ثقة الاسلام، قدوة الاعلام و بدر تمام، جامع سنن و آثار در حضور سفراى امام زمان (علیه ‏السلام)، زنده کننده طریقه اهل بیت (علیهم السلام) در رأس سده سوم هجرى است».[10]

[1]. طوسى‏، محمد بن حسن، رجال الشيخ الطوسي‏، ص 439.

[2]. او را نامى ‏ترین دانشمند رجالى شیعه دانسته‏ اند وی کتاب «الرجال» خود را بعد از «الفهرست» و «الرجال» شیخ طوسى نگاشته است.

[3]. نجاشى، احمد بن على، رجال النجاشي‏، ص 377،‏ ناشر: انتشارات جامعه مدرسين، قم، 1407 ق.‏

[4]. حلى، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلي‏، ص 145، ناشر: انتشارات دار الذخائر، قم، 1411 ق؛ حلی، ابن داود، ص 343، ناشر: انتشارات دانشگاه تهران، 1383 ق.‏‏‏

[5]. كلينى، محمد بن يعقوب، اصول كافی، ترجمه: مصطفوى، سيد جواد، ص 7 (مقدمه).‏

[6]. همان، ص 21.

[7]. همان.

[8]. مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول‏، محقق / مصحح: رسولى محلاتى، هاشم‏، ج ۱، ص ۳.‏

[9]. مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول‏، ص 22.

[10]. همان.