شیخ کلینی از دیدگاه اندیشمندان اهل سنت

کلینى در نظر دانشمندان عامه، مخصوصا نزد مورخان آنها که بعد از او آمده‏اند، بسیار بزرگ است. همه کسانی که از وی یاد نموده اند، از او تجلیل نموده و وی را به عظمت و بزرگوارى ستوده ‏اند. در این جا به تعداد اندکی از آنها اشاره می شود:

1. ابن اثیر جزرى[1] در کتاب مشهور «جامع الاصول» مى ‏نویسد: «ابوجعفر محمّد بن یعقوب رازى از پیشوایان مذهب اهل‏بیت (علیهم ‏السلام)؛ دانشمندى بزرگ و فاضلى نامدار است».[2] وی سپس در حرف «ن» از کتاب «نبوت»، او را تجدید کننده مذهب شیعه، در سده سوم هجرى دانسته است.

ابن اثیر روایتى از پیامبر اکرم (صلى ‏الله‏ علیه ‏و ‏آله) نقل مى ‏کند که فرموده است: «خداوند متعال در رأس هر قرنى، شخصى را برمى ‏انگیزد که دین او را زنده و نامدار بدارد». آن‏گاه به گفت وگو درباره این حدیث پرداخته و مى ‏گوید: «از مجددان و احیا کنندگان مذهب شیعه، در آغاز سده اول هجرى، محمّد بن على امام باقر (علیهما السلام) و در ابتداى سده دوم، على بن موسى الرضا (علیهما السلام)، و بر رأس سده سوم، ابو جعفر محمّد بن یعقوب کلینى رازى بوده ‏اند».[3]

2. برادر کوچک‏تر ابن اثیر؛ عزالدین على بن اثیر جزرى، نیز در آغاز حوادث سال ۳۲۸ ق، در کتاب «الکامل فى التاریخ»، کلینى را نخستین دانشمندى دانسته که در آن سال چشم از جهان فروبسته است و مى ‏نویسد: «محمّد بن یعقوب ابوجعفر کلینى ـ که از پیشوایان شیعه و دانشمندان آنها بود ـ در این سال وفات یافت».[4]
3. ابن حجر عسقلانى (متوفای ۸۵۲ ق) در کتاب مشهورش؛ «لسان المیزان» که شرح حال علماى عامه و گاهى خاصه را تا زمان خویش به اجمال و تفصیل آورده است، درباره دانشمند بزرگ؛ شیخ کلینی مى‏نویسد: «محمّد بن اسحاق ابوجعفر کلینى رازى در بغداد ساکن بود و در آن جا از محمّد بن احمد جبار و على بن ابراهیم بن عاصم و دیگران روایت مى کرد. کلینى از فقهاى شیعه و کسى است که بر وفق مذهب آنها، کتاب هاى زیادى تصنیف کرده است».[5] او همچنین در کتاب دیگرش؛ «تبصير المنتبه بتحرير المشتبه» گفته است: «ابوجعفر محمّد بن یعقوب کلینى، از رؤساى دانشمندان شیعه است که در زمان مقتدر؛ (خلیفه عباسى) مى‏ زیست».[6]

به جز افرادی که اشاره شد، سایر دانشمندان عامه نیز هر جا به نام کلینى رسیده اند، از وى به عنوان دانشمندى بزرگ و فقیهى نامدار و یکى از پیشوایان پیشین شیعه یاد کرده اند.

[1]. ابن اثیر جزرى، نام سه برادر دانشمند از علماى عامه است. آنها از مردم جزیره نزدیک موصل بوده ‏اند و لقب جزرى منسوب به آن جا است. برادر اول، مبارک بن ابى ‏الکرم اثیرالدین محمّد جزرى (متوفای ۶۰۶ ق در موصل)، مؤلف کتاب‏ هاى النهایه و جامع الاصول؛ برادر دوم، عزالدین على بن اثیر (متوفای ۶۳۰ ق)، مؤلف کتاب‏ هاى اسدالغابة فى معرفة الصحابة، اللباب فى تهذیب الأسماء، و الکامل فى التاریخ و برادر سوم، نصراللّه ‏بن ابى‏ الکرم (متوفای ۶۳۷ ق)، منشى و کاتب، صاحب کتاب «المثل السائر فى ادب الکاتب و الشاعر» و غیره، مدفون در کاظمین.

[2]. ابن الأثير، مبارک بن محمد، تحقيق: الأرنؤوط، عبد القادر، جامع الأصول في أحاديث الرسول، ج 12، ص 895.

[3]. همان، ج 11، ص 319.

[4]. ابن الأثير، على بن ابى الكرم، الكامل في التاريخ ، ج 8، ص 304.

[5]. ابن حجر العسقلاني، أحمد بن علي، لسان المیزان، المحقق: دائرة المعرف النظامية – الهند، ج 5، ص 433.

[6]. ابن حجر العسقلاني، أحمد بن علي، تبصير المنتبه بتحرير المشتبه، تحقيق: النجار، محمد علي، ج 3، ص 1219.