شمار کشته شدگان واقعه جمل

با وجود تمام ملاحظات و سفارشات حضرت علی )علیه السلام) در جنگ، و جلوگیری ایشان از بروز تلفات سنگین، متأسفانه تاریخ حاکی از حجم بالای تلفات انسانی می باشد. البته مورخان در مورد آمار کشته شدگان جمل اختلاف نظر دارند که به چند نمونه از اختلاف نظرها اشاره می شود:

1. بنابر گزارش مسعودی، از ياران جمل (بیعت شکنان) بيست و سه هزار نفر كشته شدند كه چهار هزار و به قولى كمتر از دو هزار و صد نفر از قبلیه ضبه و باقى از مردم ديگر و نزدیک به هزار نفر از یاران حضرت علی (علیه السلام) كشته شدند.[1]
2. در جنگ جمل در اطراف شتر عایشه ده هزار نفر كشته شدند كه نيمی از ياران على و نيمی دیگر از ياران عايشه بودند.[2]

بنابر قولى دیگر، ده هزار نفر از مردم بصره كشته شدند و از مردم كوفه نيز پنج هزار كشته شدند. همچنین در آن روز هفتاد پيرمرد از بنى عدى كشته شد كه همگى قارى قرآن بودند. این آمار غیر از جوانان و كسانى است كه قارى نبودند.[3]

3. در برخی منابع دیگر تاریخی شمار کشته های اصحاب جمل را بین ۶۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ تن‌ و تعداد شهدای‌ سپاه حضرت علی (علیه السلام) را از ۴۰۰ تا ۵۰۰۰ تن‌ نوشته اند.[4]

[1]. مسعودی، على بن حسين، التنبيه و الإشراف، ترجمه: پاینده، ابو القاسم، متن، ص 272.

[2]. طبری، محمد بن جرير، تاريخ طبرى، ترجمه: پاینده، ابوالقاسم، ج ‏6، ص 2471.

[3]. همان.

[4]. بلاذری، احمد بن‌ یحیی، انساب‌ الاشراف‌، ج ‌۲، ص‌ ۱۸۷؛ ابن خیاط، خليفة، تاريخ خليفه‌، ج۱، ص‌۱۱۲؛ کوفی الکندی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: شیری، علی‌، ج‌۲، ص‌۴۸۷ـ ۴۸۸.