شرح صدر علمی علامه حسن‌زاده آملی

علامه حسن زاده در فهم آیات، روایات، سخن بزرگان و داوری‌های علمی، اهل شرح صدر بود و معتقد بود که باید در فهم این معارف خوب تأمل کرد و تا آن‌جا که وجه و مَحمِل صحیحی یافت می‌شود، زود ردّ ننمود. ایشان خود در این باره می‌نویسد: «در گفتار بزرگان بايد تأمل به‌سزا كرد و به قول متأله سبزوارى در خطبه اسرار الحكم: «تا مشكلى مى‏رسد تبادر به ردّ و انكار نكنيد، كه مطالب عاليه را فهميدن هنر است نه ردّ و انكار».[1]

یکی از شاگردان علامه حسن زاده می‌نویسد: «یکی از خصوصیات علامه حسن زاده آملی که در کلاس درس و بحث مشهود بود، این بود که اولا با نظر و نظریات علمیِ عالمان در کلام، فقه، حکمت و عرفان، مواجهه «ایجابی»، «اثباتی» و «ایضاحی» یا «تبیینی» داشت و همه همتِ خویش را مصروف روشن‌سازی و روشن‌گری نظرات بزرگان می‌کرد و اگر با بیان احتمالات مختلف ایجابی – اثباتی و ایضاحی، امکان حمل بر صحت نبود، به نقد سلبی آرای آنان با ادب و احترام زائدالوصف می‌پرداخت. آن بزرگ‌مرد عرصه معرفت، هماره متذکر می‌شد که اول باید نظر بزرگان را درست و دقیق فهم کرد و وجوه گوناگون فهم گزاره‌ها و آموزه‌های آنان را وِجهه همت خویش قرار داد و بعد از گذر از مرحله فهم دقیق و عمیق، به نقد آنان پرداخت… (ایشان معتقد بود باید) در عرصه علمی و داوری‌های معرفتی در کنار علم، اهل حِلم و شرح صَدر بود».[2]

[1]. حسن زاده آملی، حسن، دروس معرفت نفس، ص 543.

[2]. رودگر، محمد جواد، «ملاحظاتی در پاسخ به برخی نقدها و شبهات پیرامون شخصیت علمی و سلوکی علامه حسن زاده آملی»، خبرگزاری شبستان، 9/7/1400.