شخصیت های مهم شیعه اثنی عشری (قرن نهم تا دوازدهم ق)

1. ابن فهد حلی، احمد بن محمد بن فهد اسدى حلى معروف به «ابن فهد حلی»، او فقیه، محدث و عارف کامل قرن نهم قمری و یکی از بزرگان علماى امامیه و جامع کمالات ظاهرى، باطنى، علم، عمل و دربردارنده معارف عقلى و نقلى بود.

برخی از آثار و تالیفات او به ترتیب زیر است:

آداب الداعی، الادعیه و الختوم، استخراج الحوادث و بعض الوقایع المستقبله من كلام امیر المؤمنین (علیه السلام) فیما انشاه فی صفین بـعد شهاده عمار بن یاسر، اسرار الصلوه، تاریخ الائمه (علیهم السلام)، التحریر فی الفقه، التحصین فی صفات العارفین من العزله و الخمول بالاسانید المتلقاه عن آل الرسول (علیهم السلام)، ترجمه الصلوه در بیان معانی، اقوال و افعال و فوائد نماز، تعیین ساعات اللیل و تشخیصها بمنازل القمر، جامع الدقائق و كاشف الحقائق، الدر النضید فی فقه الصلوة، عدة الداعی و نجاح الساعی، المسائل الشامیات، مصباح المبتدی و هدایه المهتدی، المتقصر فی شرح ارشاد الاذهان، الموجز الهادی، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، الموجز الحاوی.[1]

2. شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد عاملی معروف به شهید ثانی: او از بزرگ ترین و والاترین فقیهان و دانشمندان شیعه در سده دهم هجری است.

آثـار علمی این دانشمند پاک نهاد به ده ها كتاب و رساله علمی می رسد و با توجه به اشتغالات دیگر تدریسی، حدود هفتاد اثر علمی از خود به جای گذاشت كه در این جا به برخی از آنها اشاره می شود:

– روض الـجـنـان فی شرح ارشاد الاذهان، كه ظاهرا نخستین اثر علمی این بزرگوار است.

– مـسـالك الافهام فی شرح شرایع الاسلام.

– الـروضـه الـبـهیه فی شرح اللمعة الدمشقیة.

– الفوائد العملیه فی شرح النفلیه.

– المقاصد العلیه فی شرح الالفیه.

– نتایج الافكار فی حكم المقیمین فی الاسفار.

3. شیخ بهائی، بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به «شیخ بهائی»: او از اعاظم فقهای شیعه و مردی جامع بوده و در علوم مـخـتـلف؛ مانند فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشته است. وی حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم قمری است.

شیخ بهایی از جمله علماى جهان اسلام است که از نظر تألیف و تنوع در آن، بسیار مقام والایی را دارا بوده‏ است. او در موضوعاتی همچون فقه 29 جلد، علوم قرآنى 9 جلد، حدیث 2 جلد، ادعیه و مناجات 6 جلد، اصول اعتقادات 5 جلد، اصول فقه 5 جلد، رجال و اجازات 8 جلد، ادبیات و علوم عربى 28 جلد، وقایع الایام 1 جلد، ریاضیات 20 جلد، حكمت و فلسفه 3 جلد، علوم غریبه 4 جلد و چندین جلد كتاب دیگر كه موضوعات آنها مشخص نشده است، مانند: شرح ‏حق المبین، الصراط المستقیم، القدسیه، تألیف دارد.

4. میرداماد، میر برهان‌الدین محمدباقر استرآبادی، مشهور به «میرداماد»: او معلم ثالث و متخلص به اشراق، فیلسوف، متکلم و فقیه برجسته دوره صفویه و از ارکان مکتب فلسفی اصفهان است.

او در علوم عقلی (ریاضی، هیئت، فلسفه و کلام) و علوم نقلی (فقه، اصول و حدیث) از دانشمندان نام آور به شمار می رفت. برخی از آثار ارزشمند و متنوع او، بدین قرار است:

– قبسات؛ مهم ترین کتاب اوست که به شرح یکی از مهم ترین مباحث فلسفی یعنی حدوث و قدم عالم پرداخته است.

– الایقاضات؛ در مسئله جبر و اختیار.

– الصراط المستقیم؛ در فلسفه.

– الافق المبین؛ در فلسفه و عرفان.

– الحبل المتین؛ در فلسفه.

– جذوات؛ در فلسفه و علم حروف.

– تقویم الایمان؛ در اثبات وجود خدا و صفات باری تعالی.

5. ملا صدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی معروف به «مُلاصَدرا و صدرالمتألهین»: او متأله و فیلسوف شیعه سدهٔ یازدهم قمری و بنیان‌گذار حکمت متعالیه است.

او دارای آثار و تالیفات متعددی است که برخی از مهم ترین و مشهورترین آن ها عبارتند از:

– اسفار الاربعة؛ این کتاب مهم ترین اثر ملاصدرا به شمار می رود.

– مبداء و معاد.

– الشواهد الربوبیه.

– شرح الهیات شفا.

– رسالة فی القضا و القدر.

– رسالة حشر العوالم.

– رسالة فی اتحاد العاقل و المعقول.

– رسالة فی الحرکة الجوهریة.

– شرح اصول کافی تا حدیث شماره 499.

– تفسیر قرآن کریم.

6. محمدتقی مجلسی از بزرگان علم و تقوا و از علمای برجسته شیعه در قرن یازدهم هجری است که خدمات علمی، فرهنگی و اجتماعی فراوانی را به جهان تشیّع انجام داد.

او دارای تألیفات متعددی است که به برخی از آنها اشاره می شود:

– الاحیاء الاحادیث؛ كه شرحی ناتمام بر كتاب «تهذیب الاحكام» تألیف «شیخ طوسی» است.

– لوامع الصاحبقرانی؛ كه شرحی فارسی بر «من لا یحضره الفقیه» تألیف «شیخ صدوق» است.

– روضه المتقین.

7. علامه مجلسی، محمدباقر مجلسی؛ معروف به «علامه مجلسی و مجلسی ثانی»: او فقیه بزرگ شیعه و ملاباشی ایران در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی بود. این عالم بزرگوار به بسیاری از علوم از قبیل: صرفُ نحو، معانی بیان، لغت، ریاضی، فلسفه، حكمت، تاریخ، تفسیر، حدیث، رجال، درایه، اصول فقه و كلام احاطه كامل داشته و در بیشتر آنها صاحب نظر بوده است.

او دارای تألیفات فراوانی است که به برخی از آنها اشاره می شود:

– بحارالانوار که 110 جلد است.

– ملاذ الاخبار فی شرح التهذیب.

– شرح اربعین.

– الوجیزة فی الرجال.

– الفوائد الطریقة فی شرح الصحیفة السجادیه.

– رساله الاوزان.

– المسائل الهندیه.

– مرأة العقول فی شرح اخبار الرسول؛ شرح «اصول کافی» در 26 جلد.

[1]. مدرس، محمد علی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ج 8، ص 145 و 146.