شب قدر در ادیان گذشته

در میان مفسران در باره این مسئله اختلاف است: برخی معتقدند که شب قدر اختصاص به امت اسلام دارد و در امت های گذشته نبوده است و عده ای این نظریه را قبول ندارند و نظرشان این است که شب قدر در بین ملل گذشته نیز بوده است.

الف) دلایل کسانی که معتقدند که شب قدر در امت های پیشین نبوده است:

این گروه به روایاتی استناد کرده اند که شب قدر را از مواهب الاهى بر این امت مى داند؛ مانند شان نزول آیۀ شریفه (خیر من الف شهر)، که از پیغمبر اكرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است كه فرمود:

ان اللَّه وهب لامتى لیلة القدر لم یعطها من كان قبلهم‏؛ خداوند به امت من شب قدر را بخشیده و احدى از امت هاى پیشین از این موهبت برخوردار نبودند”.^[1]

ب) دلایل کسانی که معتقد هستند شب قدر اختصاص به امت اسلامی ندارد:

این عده از مفسران از ظاهر برخی از آیات مانند “تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْر”[2] و “فیها یفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكیم‏”[3] استفاده کرده اند که شب قدر اختصاص به امت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ندارد؛ زیرا “تنزل” و “یفرق” هر دو با صیغۀ مضارع آمده اند و دلالت بر استمرار می کنند.

و هم چنین تعبیر به جمله اسمیه “سَلامٌ هِی حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ” كه نشانۀ دوام است نیز گواه بر این معنا است.

به علاوه روایات نیز این معنا را تأیید مى‏كند؛ مانند روایتی که از امام جواد (علیه السلام) رسیده است که فرمود: خداوند شب قدر را در ابتداى خلقت دنیا آفرید و در آن شب نخستین پیغمبر و نخستین وصیى كه باید باشد (آدم و شیث را) آفرید  و حكم فرمود كه در هر سالى، شبى باشد كه در آن شب تفسیر و بیان امور تا چنان شبى در سال آینده فرود آید… .[4]

و ممکن است روایاتی که دلالت دارد شب قدر اختصاص به امت  اسلام دارد، مقصود این باشد که در امت های پیشین، اگر چه شب قدر وجود داشته است، ولی اعلان رسمی که مردم از آن آگاهی پیدا کنند نمی شده است و یا این فضیلتی که در آن برای امت پیامبر اسلام (علیه السلام) قرار داده برای امت های پیشین نبوده است .