شاگردان میرزا مهدی اصفهانی

میرزا مهدی حدود پنجاه الی شصت شاگرد برجسته و مبرز داشت که از محضر علمی و معنوی ایشان استفاده کرده و به استادی همچون وی افتخار ‌می‌کردند.[1]

برجسته‎ترین شاگردان میرزا در دوره اول؛ شیخ محمود حلبی، شیخ محمد کاظم دامغانی و شیخ غلامحسین بادکوبه‎ای بودند. در دوره سوم؛ آیت‎الله مروارید، میرزای تهرانی، آیت‎الله شاهرودی و …، بودند. وی در اواخر، سطح مطالب خود را پایین‎‎تر آورد.

مهم‎ترین شاگردان میرزا، محمود حلبی بود. وی سه کتاب داشت: حجیة القرآن، معارف الهیه و بحثی پیرامون نظام تشریع. تمام نوشته‎های ایشان را مرحوم میرزا مهدی اصفهانی دیده بود. گاهی فقط یک کلمه از کتاب را خط زده و تصحیح کرده است. خود شیخ محمود حلبی می‎گفت: «نوشته‎هایم را برای تصحیح، شب جمعه به میرزا می‎دادم و صبح شنبه آن‎ها را به من تحویل می‎داد».[2]

مرحوم آیت الله میرزا مهدی اصفهانی علاوه بر تدریس خارج فقه و اصول، درس معارفی نیز در حوزه علمیه مشهد برگزار نمود. این درس معارف که مدتی پس از آغاز تدریس خارج ایشان در مشهد شروع شد، به صورت اجتهادی تدریس می شد و فضلای زیادی در این  درس شرکت می کردند. اکثر فضلای ممتازی که در درس خارج میرزا شرکت می‌کردند، در درس معارف میرزا نیز شرکت می‌نمودند.

بزرگانی چون حضرات آیات: حاج شیخ هاشم قزوینی، حاج شیخ مجتبی قزوینی، حاج میرزا علی اکبر نوقانی، حاج شیخ کاظم دامغانی، حاج شیخ هادی کدکنی، حاج شیخ حسینعلی راشد تربتی، حاج شیخ غلامحسین محامی بادکوبه ای، حاج شیخ محمود حلبی، حاج سید محمد رضا علم الهدی بروجردی، حاج شیخ علی محدث خراسانی، حاج شیخ اسماعیل معتمد، حاج سید حسین میرجهانی، حاج میرزا جواد اقا تهرانی، حاج سید سجاد علوی گرگانی، حاج میرزا حسنعلی مروارید، حاج آقا جلال مروارید، حاج شیخ علی نمازی شاهرودی، حاج شیخ محمد حسن بروجردی، حاج شیخ محمد باقر محسنی ملایری، حاج شیخ محمد رضا محقق تهرانی، حاج شیخ زین العابدین غیاثی تنکابنی، حاج سید کاظم مدرسی، حاج سید محمد باقر نجفی یزدی، حاج شیخ مرتضی علم الهدی، استاد محمد تقی شریعتی، حاج شیخ رجبعلی وفایی بجنوردی، حاج شیخ غلامحسین مصباح الهدی، آیت الله العظمی وحید خراسانی دامت برکاته، آیت الله العظمی حاج سید علی سیستانی دامت برکاته، دکتر احمد مهدوی دامغانی دامت برکاته از شاگردان درس معارف میرزا هستند که اکثرا دارای سوابق تحصیلی مبانی  فلسفی عرفانی نیز هستند.[3]

برخی از اساتید و مدرسین سطوح عالیه فقه و اصول که خود مجتهد مسلم بودند نیز در درس میرزا شرکت می‌کردند که این عظمت علمی و تبحر میرزا را در اصول و فقه نشان می‌دهد. به عنوان نمونه؛ برخی از مجتهدین مسلم که در درس خارج اصول میرزا در مدرسه پریزاد شرکت می‌کردند، عبارتند از: حضرات آیات: حاج شیخ هاشم قزوینی، حاج شیخ مجتبی قزوینی، حاج شیخ غلامحسین محامی بادکوبه‎ای، حاج میرزا علی اکبر نوقانی، حاج شیخ محمود حلبی، حاج شیخ سیف الله ایسی، حاج آقا حسین موسوی شاهرودی، حاج شیخ کاظم شاهکویی نجفی، حاج شیخ محمد غروی قوچانی، شیخ محمد حسن بروجردی، شیخ محسن نخجوانی، شیخ کاظم دامغانی.[4]

در این بخش جا دارد به برخی از شخصیت‎های فاضلی که در درس میرزا شرکت می‌کردند بدون عنوان اشاره شود:

سید حسین حائری کرمانشاهی.

سید صدرالدین صدر.

سید علی شاهرودی.

سید محمدرضا علم‎الهدی بروجردی.

سیدعلیرضا قدوسی.

عبدالله واعظ یزدی.

عبدالنبی کجوری.

علی اکبر صدرزاده دامغانی.

محمدباقر ملکی میانجی.

محمدباقر ملکی میانه ای.

هادی مازندرانی.[5]

[1]. فلسفی ، علی، مجله حریم امام، سال هفتم، شماره 343، ص 16.

[2]. غروی، اسماعیل (فرزند میرزا)، همان، ص 13.

[3]. مجله حریم امام، سال هفتم، شماره 343، ص 3.

[4]. مهدوی دامغانی، احمد، همان، ص 15.

[5]. نجفی تهرانی، ضیاءالدین،  همان، ص 17؛ حکیمی، محمد رضا، مکتب تفکیک، ص 224 و 225.