سیمای کودکی امام رضا (علیه السلام)

امام رضا (عليه السّلام) دوران کودکی خود را در بزرگ ترين و عالى‏ ترين خانواده در اسلام سپری نمود، خانه‏‌اى كه مركز وحى و امامت بود، خانه‌‏اى كه خداوند اجازه فرمود تا یاد و نام او در آن برده شود. امام رضا (عليه السّلام) در خانه ای شريف، بزرگ شد كه مهد تربيت بالاى اسلامى بود، زيرا در آن، چيزى جز تلاوت كتاب خدا و اعمال خوب و نيز آن چه از رفتار كه انسان را به خدايش نزديک كند، انجام نمى‌‏گرفت.[1] به عنوان نمونه: سليمان بن حفص می­گويد كه امام موسى بن جعفر (عليهما السّلام)، پسرش على را «رضا» ناميد و از او با اين عنوان نام مى‌‏برد و مى‌‏فرمود: «فرزندم رضا را بگوييد نزد من بيايد» و يا مى‏‌فرمود: «به فرزندم رضا چنين گفتم» و يا «فرزندم رضا چنين گفت» و هرگاه او را مورد خطاب قرار مى‌‏داد، «ابو الحسن» مى‌‏ناميد.[2]

درباره خصوصیات ظاهری امام رضا (عليه السّلام) بسيارى از مورّخان گفته‌‏اند كه آن حضرت، خرمايى يا سرخ رو بود،[3] و در برخى اسناد گفته شده است كه او سفيدرو بود و قدّى ميانه داشت.[4] نقل شده است: حضرتشان شبیه ترین مردم به خاتم رسولان (صلّى اللّه عليه و آله) در عصر خودش بود و هرکس پیامبر (صلّى اللّه عليه و آله) را در عالم خواب می دید به شکل و شمایل امام رضا (عليه السّلام) می‌دید.[5]

آن حضرت مانند سایر امامان (علیهم السلام)، از همان سنین کودکی، رشد و کمال عقلی و اخلاق فوق العاده ای داشت. امام کاظم (علیه السلام) در خصوص آن حضرت اشتیاق فراوانی بروز می داد و علوم، معارف و رازهای امامت را به فرزندشان تعلیم می داد و برای آن که شیعیان پس از شهادت امام هفتم حیران نگردند، مقام شامخ امامت وی را به اصحاب نزدیک و پیروان خاص و مورد اعتماد خویش گوشزد می فرمود. مفضّل بن عمر می گوید: خدمت امام موسی بن جعفر (علیهما السلام) مشرف شدم در حالی که فرزندشان علی بن موسی الرضا (علیهما السلام) در دامنشان قرار داشت و او را غرق بوسه می ساخت و زبانشان را می مکید و گاهی بر دوش خویش سوار می کرد و زمانی کودک را در آغوش خویش می فشرد و خطاب به او می فرمود: پدر و مادرم قربانت! چقدر بویت خوش، اخلاقت پاک و برتری و فضیلت تو آشکار است، عرض کردم: فدایت گردم برای این کودک علاقه و ارادتی در قلبم ریشه دوانید که نظیر آن برای احدی جز شما در دلم قرار نگرفته است، حضرت فرمود: ای مفضّل نسبت او با من همچون نسبت من به پدرم می باشد؛ (یعنی همان گونه که از میان فرزندان پدرم (علیه السلام) منصب امامت تنها به من رسید، از بین فرزندان من، او وارث این مقام معنوی و ملکوتی است)، سپس این آیه را تلاوت فرمود: «ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيم؛[6]‏ آنها فرزندان (و دودمانى) بودند كه (از نظر پاكى و تقوا و فضيلت)، بعضى از بعض ديگر گرفته شده بودند». عرض کردم: آیا پس از شما او صاحب امر و حجت خدا بر روی زمین است، فرمود: آری هر کس از او پیروی کند رستگار گردیده و هر کس از فرمانش سرپیچی نماید، کافر می‌­گردد.[7]

آری حضرت رضا (علیه السلام) در پرتو تعالیم پدر بزرگوارش، نشو و نما نمود و بالید و علوم و فضایلی را که آن حضرت از پدران خویش به ارث برده بود، دریافت نمود.