سیر مطالعاتی تاریخ اسلامی

تاریخ اسلامی را می توان به دو مرحله مطالعاتی تقسیم کرد:

1. سیر در تاریخ اسلام:

– فروغ ابدیت، سبحانی، جعفر.

– تاریخ اسلام (از جاهلیت تا رحلت پیامبر اسلام)، مهدی پیشوایی، دفتر نشر معارف، قم، 1383.

– منتهی الآمال (حاج شیخ عباس قمی) 2 جلد، انتشارات وحدت بخش،1386.

– تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، رسول جعفریان، انتشارات انصاریان، قم، 1385.

– حماسه حسینی جلد 1 و 2 (شهید مطهری)

– خدمات متقابل اسلام و ايران (شهید مطهری)

– فلسفه تاريخ (1- 4) (شهید مطهری)

– سيرى در سيرۀ ائمه اطهار عليهم السلام‏  (شهید مطهری)

– نهضت هاى اسلامى در صد ساله اخير (شهید مطهری)

– نقش دين در تحولات تاريخى (پانزده گفتار) (شهید مطهری)

– نقش حادثه كربلا در تحول تاريخ اسلامى (پانزده گفتار) (شهید مطهری)

– احياى تفكر اسلامى (شهید مطهری)

– سیر تطور کلام شیعه از عصر غیبت تا خواجه نصیر طوسی، محمد صفر جبرئیلی، سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی

در این کتاب، عصر هایی که در آن عصر، عده ای از شخصیت ها موجب رشد و نمو تفکر کلامی اسلام و شیعه بوده اند مورد بررسی قرار گرفته است.

– مروج الذهب (على بن حسين‏ مسعودی)

مسعودى ابتدا كتابى با عنوان «اخبار الزمان و من اباده الحدثان» در30 جلد نگاشت، سپس آن را مختصر كرد و «الكتاب الاوسط» ناميد، اختصارى از اين كتاب را نيز برگزيد و «مروج الذهب» ناميد. او بهترين و عالي ترين مطالب ديگر كتاب هايش را برگزيد و در اين كتاب آورد. از اين رو كتاب را مروج الذهب (مرغزار طلا) ناميد.

مروج الذهب داراى دو بخش است. در بخش نخست تاريخ خلقت و انبياء و ملل مختلف تا قبل از بعثت پيامبر (ص) بررسى شده است. بخش دوم كتاب با بعثت پيامبر آغاز و با ذكر حوادث تا سال 336 پايان مى يابد.

مروج الذهب تاريخی است عمومى كه علاوه بر تاريخ مسلمانان، به تاريخ جهان و احوال ديگر ملل نيز پرداخته است. روش مسعودى در تاريخ نگارى، شيوه موضوعى است، هر چند او بين روش موضوعى و سال شمار جمع كرده و هنگام پرداختن به يک موضوع ترتيب زمانى را رعايت كرده است. او با وارد كردن عنصر استدلال عقلائى به قلمرو مباحث تاريخى از مرز «ديدن حادثه و نقل آن» گذشته و در وراى حوادث به دنبال علل و اسباب وقوع گشته است. طرح مباحث تمدن و فرهنگ و اهتمام به تاريخ و تفكر اقليت ها و مذاهب در مروج الذهب چشم گير است.

مسعودى در لابلاى مطالب علمى و تاريخى، داستان ها و لطايف و ظرايفى را چاشنى كرده است تا خواننده را ملال حاصل نشده و رغبت به خواندن آن، هميشگى باشد.

مسعودى در ارائه مطالب تاريخى از جغرافيا بهره برده است. ترجمه رايج «مروج الذهب» به زبان فارسى با قلم «ابو القاسم پاينده» در 2 جلد توسط انتشارات علمى و فرهنگى چاپ شده است.

2. فرق و مذاهب (ملل و نحل):

– فرق و مذاهب کلامی (استاد ربانی گلپایگانی) ناشر: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص) وابسته به جامعة المصطفی (ص) العالمیة.

– آشنایی با فرق و مذاهب، آقای رضا برنجکار.

– تاریخ شیعه و فرقه های آن تا قرن چهارم؛ محمد جواد مشکور، تهران، کتاب فروشی اشراقی، 1362ش.

– فرهنگ فرق اسلامی، محمدجواد مشکور، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵.

– آیین وهابیت،  آیت الله سبحانی.