سیرۀ اجتماعی امام علی النقی الهادی (علیه السلام)

پیشوایان معصوم (ع)، انسان های کامل و برگزیده ای هستند که به عنوان الگوهای رفتاری و مشعل های فروزان هدایت جامعه بشری، از سوی خدا تعیین شده اند. گفتار و رفتار و خوی و منش آنان، ترسیم «حیات طیبه» انسانی و وجودشان تبلور تمامی ارزش های الاهی است.

ائمه (ع) نه تنها در زمینه فردی و شخصی پیشگام بودند و هیچ کس در این میدان گوی سبقت را از آنان نربود، بلکه در زمینه های اجتماعی و رعایت آداب معاشرت و رسیدگی به کمبودها و مشکلات مردم و برطرف کردن گرفتاری های آنان، نیز پیشگام بودند. در ذیل به گوشه هایی از سیرۀ اجتماعی امام هادی (ع) اشاره می شود:

1. آن حضرت، همانند جدّ بزرگوارشان رسول خدا (ص)، در برخورد با افراد لبخند به لب داشتند.[1]

2. یکی از آداب اجتماعی و سیرۀ امامان معصوم (ع) عیادت از مریضان است، از امام حسن عسکری (ع) نقل شده که: علی‏ بن‏ محمّد (امام هادی) (ع)، بر بیماری از اصحابش وارد شد در حالی که آن شخص می گریست و از مرگ ناراحت بود…،[2] همچنین نقل شده آن حضرت برای معالجۀ افراد بیمار، دستوراتی می داد و اقدام می فرمود.[3]

3. یکی دیگر از آداب اجتماعی، شرکت در مراسم تشییع جنازه و نماز و کفن و دفن اموات است. فضل بن شاذان نقل می کند: محمد بن حسن در نزد امام جواد (ع) شخص محترمی بود؛ به همین جهت وقتی از دار دنیا رفت، امام هادی (ع) او را کفن کرد و برایش اقامه عزا نمود.[4]

4. یکی از اخلاق کریمانۀ امام هادی (ع)، این بود که در برآورده نمودن حوائج مردم و ادای دیون و بدهکاری های آنان سعی بلیغ داشت. تاریخ، نام افراد زیادی را که برای حل مشکل و رفع گرفتاری خود به پیشوای دهم (ع) مراجعه کرده و از محضر آن حضرت با خشنودی بازگشته اند، ثبت کرده است:

فضل الله بن روزبهان خنجى اصفهانى‏ در شرح صلوات بر چهارده معصوم (ع)، صلوات بر امام هادی (ع) را این گونه توضیح می دهد:

«آن حضرت، در حوادث و نوائب روزگار كه به ضعيفان و عاجزان عارض می شود همچون پناهگاه آنها است»[5] و اين مطلب، اشاره است به این كه آن حضرت، ملاذ و ملجأ ضعيفان و فقيران بود، و هر كس حاجتى داشت، توسّل به او مى‏نمود، و آن حضرت، در وقتى كه حوادث روزگار، ايشان را عاجز و پريشان مى‏ساخته و دور چرخ به آنها بازمى‏گشته، او را پناه مى‏داد و راهنمای سرگردانان وادی فقر و ضرر بود».[6]

اين مطلب به اخلاق و مكارم آن حضرت (ع) اشاره دارد، چنان چه روايت كرده‏اند آن جناب نسبت به محتاجان در نهایت عطوفت و مهربانى بود و هر كس به آن حضرت حاجتى را عرضه می داشت، با او به طريق ملاطفه و ترحّم برخورد می كرد، گويا همچون آب زلال، تشنگى جگرهاى تشنه را به زلال مرحمت و فضل خود برطرف مى‏نمود و اين، در هر زمان از اخلاق ائمه هدى (ع) بوده است».[7]