سبب شهادت امام سجاد (زين العابدين) (علیه السلام)

درباره علت شهادت امام سجاد (علیه السلام) و چگونگى وفات آن پیشواى صالحان، قریب به اتفاق تاریخ نگاران تصریح کرده اند، «ولید بن عبد الملک»، ایشان را مسموم ساخته و آن حضرت در نتیجه همان مسمومیت به شهادت رسیده است.

در این میان برخى نوشته اند: «هشام بن عبدالملک» در روزگار خلافت ولید، آن حضرت را مسموم کرده است.

با توجه به آنچه بیان شد به برخی از نظرات در این زمینه پرداخته می شود:

1. سید بن طاووس در اعمال ماه رمضان، صلواتی را برای پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ذکر کرده و سپس نام امامان هدایت (علیهم السلام) را در این صلوات می آورد. وقتی به نام امام چهارم می رسد، چنین صلوات می فرستد: «خدایا بر علی بن حسین؛ امام مسلمین درود فرست و هر آنکه او را دوست می دارد دوست بدار و با هرکه با او دشمنی می کند، دشمن باش و عذاب کسی را که در ریختن خون آن امام شریک است، چند برابر کن».[1] در این جمله آخر اشاره به شرکت در قتل شده است.
2. شیخ صدوق وقتی قاتلان ائمه اطهار (علیهم السلام) را نام می برد، به امام زین العابدین (علیه السلام) که می رسد، می نویسد: چنین آورده اند که ولید بن عبد الملک به آن امام زهر داده و او را به قتل رساند.‏[2]
3. طبری علت وفات امام زین العابدین (علیه السلام) را سمّی ذکر می کند که ولید بن عبد الملک به آن حضرت داد.[3]
4. على بن يوسف حلی (برادر بزرگ علامه حلی) نیز در بیان عامل شهادت آن حضرت می گوید: ولید بن عبد الملک به آن حضرت سم داد.[4]
5. در کتاب تحقیقی «اعلام الهدایه» شهادت امام زین العابدین (علیه السلام) چنین نقل شده که زهری می گوید: ولید بن عبد الملک می گفت: تا علی بن حسین زنده است، من راحتی ندارم. برای همین وقتی به حکومت رسید، سمی برای عامل خود در یثرب فرستاد و دستور داد که آن را به امام بخوراند. عامل او این کار را کرد و روح بزرگ امام بعد از آن که آفاق این دنیا را با علم و عمل و عبادت خویش نورانی کرده بود، به سوی خالقش رفت.[5]

همان گونه که در بالا اشاره شد، برخی هشام بن عبدالملک را قاتل امام می دانند.[6]

می توان گفت میان این دو نظر، تنافى و تعارضى وجود ندارد؛ زیرا طبیعى است که هرچند برنامه مسومیت امام سجاد (علیه السّلام) از سوى دستگاه خلافت (ولید) ریخته شده و فرمان آن توسط شخص خلیفه صادر گشته، اما  کسان دیگرى مجرى آن برنامه و فرمان بوده باشند. دلیل آن می تواند این باشد که مسایل سیاسى و اجتماعى و همچنین محبوبیت امام سجاد (علیه السلام) در میان مردم و معروف بودن وى به علم و زهد و تقوا، هرگز به حاکمان این جرأت را نمى داده که به طور مستقیم با آن حضرت رویا رو شده و به ستیز برخیزند و او را به شهادت برسانند.

بر این اساس، بعید نیست هشام بن عبدالملک به دستور برادرش ولید مرتکب چنین جنایتى شده باشد و ولید و هشام هر دو کشنده امام سجاد (علیه السّلام) بوده باشند.

[1]. «اللهم صل علی علی بن بن الحسین امام المسلمین و وال من والاه و عاد من عاداه و ضاعف العذاب علی من شرک فی دمه»؛ ابن طاووس، على بن موسى‏، إقبال الأعمال، ج 1، ص 97.

[2]. صدوق‏، محمد بن على‏،الاعتقادات، ص 98.

[3]. محمد بن جرير، دلائل الإمامة، ص 192.

[4]. حلى، على بن يوسف (برادر علامه حلى)، العدد القويّة لدفع المخاوف اليومية، محقق / مصحح: رجائى، مهدى و مرعشى، محمود، ص 316.

[5]. ‏مجمع جهاني اهل بيت (علیهم السلام) معاونت فرهنگي، اعلام الهدایه (امام علی بن الحسین زین ‏العابدین (علیه السّلام))، ج 6، ص 86.

[6]. جزائرى، نعمت الله بن عبد الله،‏ رياض الأبرار في مناقب الأئمة الأطهار، ج 2، ص 80؛ مجلسى، محمد باقر، بحار، محقق / مصحح: جمعى از محققان‏، ج 46، ص 152 و 153؛ بحرانى اصفهانى، عبد الله بن نور الله‏، عوالم العلوم و المعارف (مستدرك حضرت زهرا تا امام جواد عليهم السلام)، محقق / مصحح: موحد ابطحى اصفهانى، محمد باقر، ج 18، ص 301‏.