سایر نواب امام زمان (علیه السلام)

از میان نواب امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) چهار نفر به‌عنوان «نواب اربعه» مشهور می‌باشند. این افراد در واقع نائبان خاص حضرت بوده‌اند که از سال ۲۶۰ ق تا سال ۳۲۹ ق واسطه بین آن‌حضرت و شیعیان بوده‌اند. این افراد در مرتبه‌ای از فضیلت و برتری بوده‌اند که از طرف امام زمان (علیه السلام) و بعضاً از طرف امام هادی و امام عسکری (علیهما السلام) به‌عنوان وکلای ایشان انتخاب شده بودند.

امام زمان (عليه السلام) علاوه بر چهار نائب خاص، وكلاى ديگرى نيز در مناطق مختلف؛ مانند: بغداد، كوفه، اهواز، همدان، قم، رى آذربايجان، نيشابور داشت كه يا به‌وسيله اين چهار نفر، كه در رأس سلسله مراتب وكلاى امام قرار داشتند، امور مردم را به‌عرض حضرت مى‏رساندند و از سوى امام در مورد آنان توقيع‌هايى صادر مى‏شده است و يا – آن‌گونه كه بعضى از محققان احتمال داده‏اند – سفارت و وكالت اين چهار نفر، وكالتى عامّ و مطلق بوده، ولى ديگران در موارد خاصى وكالت و نيابت داشته‏اند.[1] مانند: محمد بن جعفر اسدى، احمد بن اسحاق اشعرى قمى، ابراهيم بن محمد همدانى، احمد بن حمزة بن اليسع، ابراهيم بن مهزيار، محمد بن ابراهيم بن مهزيار، و ابو محمد وجنائى. [2]

[1]. امين،‏ سيد محسن، أعيان الشيعة، ج ‏5، ص 323.

[2]. طبرسى، فضل بن حسن‏، إعلام الورى بأعلام الهدى، ص 444.