ساختن مسجد در قبرستان

یکی از مکان‌هایی که ساختن مسجد در آن­جا مکروه شمرده می شود، قبرستان است. سماعه بن مهران نقل می کند که از امام صادق (ع) سؤال کردم: «آیا رفتن به گورستان و ساختن مسجد در آن مكان، اشكال دارد؟ حضرت (ع) فرمود: زيارت گورستان مانعى ندارد، اما در گورستان، نبايد مسجد بسازند».[1] عبیده بن زراره نیز می­گوید از ابا عبدالله (ع) شنیدم که فرمود: «در تمامی زمین به جز محلّ چاه دست‌شویی و قبرستان می توان مسجد بنا نمود».[2]

از آن­جا که از پاره­ای دیگر از روایات استفاده می شود که ساختن مسجد در قبرستان جایز است، مقتضای جمع میان این دو دسته احادیث آن است که نهی در روایاتی که از تبدیل قبرستان به مسجد منع می کنند، بر کراهت، حمل شود، اما اگر این تبدیل مستلزم امر حرامی باشد، بایستی آن جهت را نیز مورد توجه قرار داد؛ به عنوان مثال چنانچه زمین قبرستان دارای مالک خصوصی باشد، قطعا بدون رضایت او نمی توان قبرستان را به مسجد تبدیل نمود. همچنین اگر زمین قبرستان به همین عنوان وقف شده باشد، در این صورت نیز تبدیل آن به مسجد، جایز نیست. در این‌جا به یک استفتاء و پاسخ آن در این رابطه اشاره می شود:

سؤال: هر گاه شخصی در قبرستان مسلمانان که وقف است، مسجدی روی قبور اموات بنا کند، آیا این امر جایز است یا نه؟ و اگر چنین مسجدی بنا شد آیا نماز در آن صحیح است؟

جواب: ساختن مسجد در قبرستانی که زمین آن وقف قبرستان است، جایز نیست و نبش قبور مسلمانان حرام است و به مجرد ساختن، مسجد نمی شود؛ ولی نماز خواندن در آن مانعی ندارد.[3]