ساختن مسجد در زمین موات

زمین موات، زمینی است که به دلایل مختلف مانند شوره زار بودن، بی آبی، سنگلاخ بودن، آب گرفتگی و بیشه و نیزار بودن، برای سکونت، کشاورزی و بهره‌­برداری‌­های دیگر قابل استفاده نیست.

زمین ­های موات، یکی از مصادیق انفال و ثروت ­های عمومی است­که در زمان حضور امام معصوم (ع) در اختیار ایشان قرار دارند و در زمان غیبت، حاکم شرع عهده دار مسائل مربوط به آنها است. چنانچه کسی بر اساس موازین شرعی زمین مواتی را احیا کند،[1] مالک آن خواهد بود.

گفتنی است که تمامی زمین های موات احکام یکسانی ندارند. احیای زمین ­های موات اصلی؛ یعنی زمین ­هایی که از آغاز تا کنون همواره موات بوده و سابقه عمران ندارد، احتیاجی به اذن از حاکم شرع و یا خریدن و اجاره کردن از وی ندارد. ولی در مورد آن دسته از زمین ­ها که سابقه عمران و آبادی داشته و سپس به حالت موات درآمده (موات بالعَرَض) چنانچه مالکین زمین به کلّی از بین نرفته باشند و در عین حال معلوم و مشخص هم نباشند، برخی از فقها در این فرض، اذن از حاکم شرعی و خریدن زمین یا اجاره نمودن از او را لازم دانسته اند.[2]

در این‌جا به یک استفتاء و پاسخ آن در مورد ساخت مسجد در زمین موات، اشاره می شود:

سؤال: در روستایی که اهالی آن روستا، محل سکونت خود را رها کرده و نزدیک همان محل در زمین موات، خانه ساخته ­اند، من در یک قطعه از همان زمین با کمک اهالی، مسجدی بنا کردم. حال که قسمتی از دیوار مسجد آماده است و ضرری هم ندارد، عده ­ای دیگر از همان محل روی مقاصد یا اغراض شخصی از به پایان رساندن مسجد جلوگیری می کنند. آیا از نظر شرع مقدس اسلام می ­توانند جلوگیری نمایند یا خیر؟

جواب: اگر زمین موات بوده و متعَلٌق حق کسی نبوده، با تحجیر (سنگ چین) و آماده شدن برای مسجد، دیگران حق مزاحمت ندارند؛ لکن چنانچه دولت اسلامی در این باره مقرراتی دارد، باید مراعات شود.[3]