زن موجود لطیف یا ضعیف؟

1. از نظر قرآن زن دارای مقام و منزلت بسیار بالایی است. قرآن مرد و زن را از لحاظ خلقت از یک جنس و در اصل گوهر انسانی یکی می داند.

« ای مردم بپرهیزید و بترسید از خدایی که شما را از نفس واحده آفرید و همسرش را نیز از او خلق کرد و از آن دو مردان و زنان زیادی را آفرید. »[1]

از نظر فضیلت و دارا شدن ارزش های والای انسانی و مقام معنوی و توانایی کسب صفات عالیه در تعبیرات قرآن تفاوتی بین زن و مرد دیده نمی شود در این زمینه آیات فراوانی در قرآن مجید وجود دارد در برخی از این آیات، این مضمون به چشم می خورد که: «هر کس عمل شایسته انجام دهد و با ایمان باشد چه زن و چه مرد، حیات پاکیزه دارد و به بهشت می رود و نزد خدا مقرب است.»[2]

در قرآن از مرد به عنوان پدر و از زن به عنوان مادر همواره باهم نام برده شده است و فرزند مکلف گردیده که آنها را احترام بگذارد و بی احترامی ننماید و حتی اگر مشرک بودند با این که توصیه آنها را به شرک نباید بپذیرد ولی در عین حال با آنها به نیکی معاشرت نماید و در همه جا پدر و مادر ، یکسان و با هم مورد ستایش قرار گرفته اند.

در مورد ارزش والای انسانی در مورد زن و مرد به این موارد اشاره کرده است: « مردان مسلمان و زنان مسلمان ، مردان مؤمن و زنان مؤمن ، مردان فرمانبردار و زنان فرمانبردار ، مردان راستگو و زنان راستگو ، مردان صبر کننده و زنان صبرکننده، مردان فروتن و زنان فروتن، مردان روزه گیر و زنان روزه گیر و … »[3]

قرآن کریم از زنانی نام می برد که مورد لطف خاص الهی و طرف وحی مقام ربوبی بوده  و یا فرشتگان با آنان سخن می گفته اند به عنوان نمونه و الگو برای ایمان و مقاومت در راه خدا به مردم معرفی شده اند. در این زمینه می توان به آیات مربوط به حضرت مریم (س)، مادر حضرت موسی و همسر فرعون[4] اشاره کرد: «پروردگارش او (مریم ) را پذیرفت، پذیرفتنی نیکو و او را تربیت نیکو داد و زکریا را کفیل او کرد. هرگاه که زکریا در معبد بر او وارد می شد، میوه ای مخصوص نزد مریم می یافت و می گفت: این از کجا آمده است؟ می گفت: این از جانب خداوند آمده است که خدای هر که را خواهد روزی بی حساب دهد»[5] و سپس فرمود: «فرشتگان گفتند خداوند تو را برگزیده و پاکت داشته است و از زنان جهان، تو را برگزید».[6]

2. نسبی  بودن معنای لطیف و ضعیف

لازم به ذکر است که لطیف و ضعیف بودن ملازم هم نیستند یعنی این طور نیست که هرجا یکی از این دو بود دیگری هم باید کنارش باشد یعنی؛ می شود موجودی خشن باشد اما ضعیف و بالعکس گرچه قابل جمع نیز هستند یعنی موجودی هم لطیف باشد هم ضعیف .

این دو از امور نسبی و تشکیک پذیر هستند یعنی؛ یک چیز نسبت به چیزی می تواند خشن و قوی به حساب آید اما همان چیز نسبت به چیز دیگر لطیف و ضعیف باشد به عنوان نمونه انسان در منطق قرآن موجودی ضعیف شمرده است. “خدا مى‏خواهد بار شما را سبك كند، زيرا آدمى ناتوان آفريده شده است”.[7] اما نسبت به بسیاری از موجودات، قوی به حساب می آید. او کارهایی انجام می دهد که بسیاری از موجودات قوی از انجام آن عاجزند، باز قرآن می فرماید: «كسى كه علم و دانشى از كتاب داشت گفت: من تخت او (بلقیس) را قبل از آن كه چشم بر هم زنى (از یمن) نزد تو (فلسطین) خواهم آورد[8]»[9]! پس باید ملاک ها در قضاوت ها تبیین گردد یعنی؛ اگر بر مبنای و ملاکی مثل توانایی جسمی یک موجودی ضعیف تر است ممکن است بر اساس ملاک دیگر مثل توانایی علمی و… قوی تر به حساب آید و… .

3. زن و مرد اگر چه از یک نوع هستند و هر چه از تکوین و تشریع که برای انسان از جهت انسان بودن ثابت است، برای زن و مرد هر دو ثابت است، اما باید توجه داشت که این دو صنف، تفاوت ها و تفاضل هایی نسبت به همدیگر دارند. آنان از نظر جسمي و شرايط فيزيولوژي متفاوتند، به همين جهت براي انجام وظايف ويژه آفريده شده اند. اين تفاوت – نه تبعيض – عين حكمت و براي دوام نسل بشر است و بدان معني نيست كه راه كمال بر زنان بسته شده يا محدود است، ویژگی روحی جدایی ناپذیر زنان روحیه انفعالی و تأثیرپذیری در قبال عواطف و احساسات می باشد لذا زودتر از مردان دست خوش انفعالات نفسانی مثل شادی و نگرانی و گریه و خنده می شوند.

بعبارت دیگر؛ خلقت و سرشت زنان كانون مهر و محبت است اين خود نوعي نگرش مثبت و ارزشي، نسبت به مقام زن است. جنبه عاطفی بودن زن ذاتا مانع از تعدیل قوای عقلی و فکری او نیست و زن هم می تواند چون مرد از اعتدال عقل نظری برخوردار باشد و جنبه خرد ورزی و فرزانگی مقهور عاطفه و احساس او نگردد، البته ممکن است که زنان بیشتر از مردان نیاز به تمرین تعدیل عواطف داشته باشند.[10] زن و دختر از آن جا که موجود بسیار لطیفی هستند و به فرمایش حضرت علی (ع) «زن گل خوشبو است»،[11] حساس تر و شکننده تر است و با یک نسیم ممکن است پرپر شود، به همین جهت باید مواظبت ها و مراقبت های خاص خود را داشته باشد.

اینکه مرد در بعضی از خصوصیات و تواناییها برجسته تر از زن است، زن نیز در بعضی از صفات قویتر از مرد است. پس هیچکدام به صورت مطلق  قوی یا ضعیف نیستند و اصلا مقایسه بین زن و مرد از این جهت درست نیست زیرا همان طور که پدر (مسئول نفقه) بودن مرد اقتضاء می کند که دارای نیروی بدنی بیشتری نسبت به زن باشد همچنین مادر (مسئول رشد و تربیت طفل) بودن زن اقتضاء می کند که دارای عاطفه بیشتری نسبت به مرد باشد و این همان عدل است که گفتند جای گرفتن هر چیز است در جای خودش .

بله به مقتضای طبیعت و وظایفی که بر عهده زن است خداوند لطافت و ظرافتی در وجودش قرار داده تا بتواند جوابگو باشد

[2] نحل، 97.

[3] احقاف، 150

[4] تحریم، 11 ( و خداوند براى مؤمنان، به همسر فرعون مثَل زده است، در آن هنگام كه گفت: «پروردگارا! خانه‏اى براى من نزد خودت در بهشت بساز، و مرا از فرعون و كار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهايى بخش!»)

[5] آل عمران، 37.

[6] آل عمران، 42.

[7] نساء، 28.

[8] نمل، 40.

[9] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 15، 469.(دومين نفر مرد صالحى بود كه آگاهى قابل ملاحظه‏اى از” كتاب الهى” داشت، چنان كه قرآن در حق او مى‏گويد:” كسى كه علم و دانشى از كتاب داشت گفت من تخت او را قبل از آنكه چشم بر هم زنى نزد تو خواهم آورد”!! و هنگامى كه سليمان با اين امر موافقت كرد او با استفاده از نيروى معنوى خود تخت ملكه سبا را در يك” طرفة العين” نزد او حاضر كرد:” هنگامى كه سليمان آن را نزد خود مستقر ديد زبان به شكر پروردگار گشود و گفت: اين از فضل پروردگار من است، تا مرا بيازمايد كه آيا شكر نعمت او را بجا مى‏آورم يا كفران مى‏كنم”؟!

اين شخص يكى از نزديكان با ايمان، و دوستان خاص سليمان بوده است، و غالبا در تواريخ نام او را «آصف بن برخيا» نوشته‏اند، و مى‏گويند وزير سليمان و خواهر زاده او بوده است ) .

[10] همان، ص353.

[11] اصول کافی، ج 5، ص 510، باب اکرام زوجه: «… فان المرأه ریحانه و لیست بقهرمانه… .»