کپی شد
زمینه‌سازی واقعه غدیر خم
هجرت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از مکه معظمه، نقطه عطفی در تاریخ اسلام به شمار می‌رود. بعد از این هجرت، حضرت سه بار به مکه سفر کرده‌اند: بار اول در سال هشتم، پس از صلح حدیبیه به عنوان انجام «عمره» وارد مکه شدند؛ بار دوم در سال نهم به عنوان «فتح مکه» وارد این شهر شدند؛ و سومین و آخرین بار بعد از هجرت در سال دهم هجری به عنوان «حجة الوداع» به طور رسمی اعلان حج دادند تا همه مردم در حد امکان حاضر شوند.
در این سفر دو مقصد اساسی در نظر بود، یکی بیان مسائل حج، و دیگری مسأله ولایت و خلافت بعد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله).
پس از اعلان عمومی، مهاجران و انصار و قبائل اطراف مدینه و مکه و حتی بلاد یمن و غیر آن به سوی مکه سرازیر شدند. جمعیتی حدود یکصد و بیست هزار نفر در مراسم حج شرکت کردند. امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) هم که قبلا از طرف حضرت به یمن و نجران برای دعوت به اسلام و جمع‌آوری وجوهات رفته بودند، به همراه دوازده نفر از اهل یمن برای انجام اعمال حج به مکه رسیدند.
با رسیدن ایام حج، در روز نهم ذی‌الحجه، حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) به موقف «عرفات» رفتند و بعد از آن اعمال حج را یکی پس از دیگری انجام دادند، و در هرجا که زمینه فراهم بود، مطالبی بیان می‌فرمودند:
- خطبه پیامبر (صلی الله علیه و آله) در منی:
در سرزمین منی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) اولین خطابه خود را ایراد فرمودند که در واقع فراهم کردن زمینه «خطبه غدیر» بود. در این خطبه ابتدا به امنیت اجتماعی مسلمانان از نظر جان و مال و آبرو اشاره نمودند و سپس به خون‌های به ناحق ریخته و اموال به غارت رفته در دوران جاهلیت اشاره کردند…، آن‌گاه مردم را از اختلاف و دشمنی بعد از خود بر حذر داشتند و تصریح فرمودند: «اگر من نباشم، علی بن ابی طالب در مقابل متخلفان خواهد ایستاد»، سپس با بیان حدیث ثقلین فرمودند: «عده‌ای از همین اصحاب من روز قیامت اهل جهنم خواهند بود.[1]
- خطبه مسجد خیف:
در روز سوم توقف در منی، بار دیگر دستور فرمودند تا مردم در مسجد خیف اجتماع کنند. در ابتدای خطبه تأکید فرمودند که گفته‌های او را خوب به خاطر بسپارند و حاضران به غائبان برسانند.
در این خطبه به اخلاص در عمل و دل‌سوزی برای امام مسلمانان و دوری از تفرقه سفارش نمودند و اعلام کردند که تمام مسلمانان در برابر حقوق و قوانین الهی یکسان می‌باشند. آن‌گاه بار دیگر مسأله خلافت را متذکر شدند و حدیث ثقلین را به زبان جاری فرمودند که «من دو چیز گران‌بها در میان شما باقی می‌گذارم که اگر به آن دو تمسک جویید، هرگز گمراه نخواهید شد؛ [آن دو] کتاب خدا و عترتم؛ اهل بیتم، می‌باشند».
در همین زمان بود که برخی از منافقان و منحرفان احساس خطر کردند و آرام آرام برنامه‌های خویش را آغاز نمودند.[2]
- اعلان اجتماع در غدیر خم:
پس از اتمام حج، بلال حبشی از طرف پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) به مردم اعلان کرد: «فردا همه به جز معلولان باید در غدیر خم حاضر باشند».
«غدیر» که قبل از «جحفه» قرار دارد، محل افتراق اهل مدینه و مصر و اهل عراق و اهل نجد بود و آبگیر و درختان کهنسالی در آن وجود داشت. به امر الهی این مکان برای اجتماع انتخاب شد و طبق دستور پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بیش از یکصد و بیست هزار نفر همراه ایشان برای اجتماع در آن‌جا حرکت کردند، حتی دوازده هزار یمنی که مسیرشان به سمت شمال نبود، تا غدیر همراه آن حضرت آمدند.[3]
[1]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۳۷، ص ۱۱۳.
[2]. همان، ص ۱۱۴.
[3]. همان، ص ۱۱۱ و ص ۱۵۸؛ امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج ۱، ص ۱۰ و ۲۶۸؛ ویکی فقه.