رنگ عمامه پیامبر (صلی الله علیه و آله)

روایات زیادی وجود دارد که حضرت رسول اکرم(ص) عمامه سیاه داشته است. شمس‏الدین ذهبی (دانشمند بزرگ اهل سنت) در مورد سیاه بودن عمامه حضرت پنج روایت را از صحاح سته و سایر منابع ذکر می کند[1] که در اینجا به جهت اختصار به دو روایت اکتفاء می شود.[2]

1. جابر روایت می کند که پیامبر در روز فتح مکه وارد شهر شد در حالی که عمامه سیاه بر سر داشت. [3]

2. جعفر بن عمرو بن حریث می گوید: پیامبر(ص) را روی منبر دیدم در حالی که عمامه سیاه بر سر داشت و یک طرف آن بین شانه‏های او آویزان بود. [4]

همچنین پوشیدن عمامه سیاه میان اعراب مرسوم بوده، و حضرت علی بن ابی طالب و عبد الرحمن ابن عوف و سعید بن مسیّب و عمر و معاویه و ابوموسی اشعری و محمد بن حنیفه و … عمامه شان سیاه بود.

در دوران عباسیان چون جامه سیاه شعار آنان بوده و عموم مسلمانان ناگزیر بودند كه عمامه همرنگ آنان بر سر بگذارند ائمه (ع) با این کار مخالفت می کردند و فقط در بعضی از مواقع که مجبور می شده‏اند، از روی تقیه از رنگ سیاه استفاده می کردند. در روایتی داود رقی می گوید: « شیعیان همیشه از امام صادق(ع) در مورد پوشیدن سیاه سؤال می کردند. حضرت را دیدیم که نشسته بود در حالی که جبه (نوعی لباس گشادی که روی بقیه لباس ها پوشیده می شود) سیاه و کلاه سیاه و خف (جوراب چرمی) سیاه با آستر سیاه پنبه‏ای پوشیده بود. سپس فرمود: “قلب خود را سفید کن هر چه می خواهی بپوش.” صدوق؛ در توضیح فرموده است:” حضرت این کار را از روی اجبار و تقیه انجام داده است: زیرا وی در نزد دشمنان متهم بود که پوشیدن سیاه را جائز نمی داند.”[5]

ابن عنبه می نویسد که سید رضی؛ در میان طالبین اولین کسی بود که از علائم سیاه استفاده نمود. «و هو اول طالبی جعل علیه السواد».[6] از این عبارت فهمیده می شود که: قبل از سید رضی؛ سادات از رنگ سیاه به عنوان شعار و علامت استفاده نمی کردند. و سید رضی؛ آغازگر شعار استفاده از علامت سیاه می باشد.

پس از سید رضی؛ به مرور استفاده از رنگ سیاه به عنوان علامت سادات در بین سادات و بنی هاشم مرسوم می شود. سید رضی؛ متولد 359 و متوفی 406 هجری قمری می باشد؛ بنابراین استفاده از علامت سیاه در بین سادات از ابتدای قرن چهارم به بعد مرسوم گردیده است. قبل از سید رضی؛ سادات از رنگ سیاه استفاده نمی کردند و یکی از علل آن مبارزه منفی آنان با بنی عباس بود که رنگ سیاه را شعار خودشان قرار داده بودند و به همین جهت روایاتی در کراهت پوشیدن لباس سیاه وارد شده است.

همچنین نقل شده است كه پیامبر (ص) از رنگ های مختلفی عمامه برسر می گذاشت ، از جمله : سحاب ( ابر ) كه عمامه ای بود سفید رنگ و بدین نام موسوم گردیده بود [7] در تاریخ نام عده ای از بزرگان صدر اسلام به چشم می خورد كه عمامه هایشان سفید بوده از جمله حضرت علی بن الحسین (ع) ، سالم بن عبدالله ، سعید بن جبیر، خارجه بن زید.

در زمان حضرت رضا (ع) شعار علویان جامۀ سبز بود و در این روزگار پوشیدن عمامه سبز شایع شد.[8]

عده ای معتقدند که شاهان صفوی، عمامه سیاه را برای سادات شعار و علامت قرار دادند، تا به عنوان وارثان مظلومیت امام حسین(ع) دائما در مصیبت جدشان عزادار باشند.[9] مشکلی که این نظر دارد، عدم سازش آن با فرهنگ مردم ایران است؛ زیرا در عزاداری ها لباس سیاه می پوشند نه عمامه سیاه.