راه پیشگیری و خلاصی از عشق های غیر الاهی

برای تبیین و توضیح موضوع بیان سه نكته حائز اهمیت است:

1. جایگاه و اهمیت انتخاب دوست: به دلیل دارا بودن روحیۀ اجتماعی، هر انسانی در دوران زندگی خویش، همواره نیازمند رفاقت و دوستی با دیگران است. از آن جائی كه جوانان در آستانۀ ورود به زندگی اجتماعی قرار دارند، انتخاب همنشین و دوست شایسته برای ایشان از اهمیت بیشتری برخوردار است.

اما باید توجه داشت كه بسیاری از انحراف های اخلاقی و بزهكاری های اجتماعی از طریق دوستان ناباب، دامنگیر افراد می شود، از این رو داشتن دوستان خوب و شایسته و معاشرت با ایشان، می تواند در رشد و شكوفایی استعدادها و شخصیت جوانان و تقویت ابعاد انسانی و ارزش های اخلاقی و معنوی ایشان مؤثر باشد.

به عبارتی، دوستی ها در صورتی كه بر پایه و اصول منطقی و بر اساس دستورات و توصیه های نورانی قرآن و اهل بیت (ع) انتخاب و در چارچوب شرع مقدس و به دور از افراط و تفریط ها تداوم یابد می تواند برای انسان به عنوان یك فرصت طلایی و سرنوشت ساز باشد. و در غیر این صورت، فرجام خوبی نخواهد داشت.

خداوند در قرآن می فرماید: “و (قیامت) روزی است كه ظالم دست حسرت به دندان گرفته، می گوید: ای كاش من در دنیا با رسول خدا راه دوستی و طاعت پیش می گرفتم. وای بر من ای كاش كه فلان (كافر و فاسق) را دوست خود نمی گرفتم كه رفاقت او از پیروی قرآن و رسول حق، مرا محروم ساخت و گمراه گردانید …”.[1]

پیامبر اكرم (ص) نیز در بیان جایگاه دوستی می فرماید: “انسان بر دین دوستش خواهد بود، بنابر این هریك از شما دقت كند كه با چه كسی دوست می شود.”[2] از این رو دقت در گزینش دوست و همنشین خوب، ضامن سعادت اخلاقی انسان در دنیا و فرجام نیك در آخرت است.

2. رعایت حدود و اعتدال در دوستی ها: نکته بسیار مهم در دوستی، اعتدال در ابراز دوستی و رعایت حدود و احكام الاهی و پرهیز از افراط و تفریط ها است؛ زیرا گاهی اوقات دوستی ها از حد اعتدال خود خارج شده و به عشق و شیدایی های انحرافی تبدیل می شود. برای این که حد و مرز دوستی مطلوب از دوستی های غیر مطلوب و افراطی مشخص شود لازم است در ارتباط با عشق و اقسام آن توضیحاتی داده شود:

برای جلوگیری از ایجاد دوستی های افراطی و عشق های كاذب و غیر الاهی، نکاتی باید مورد توجه قرار گیرد:

1. در انتخاب دوست نهایت دقت را داشته باشیم: افرادی را به عنوان دوست برگزینیم که از جهات مختلف اعتقادی، اخلاقی، علمی و …خود ساخته و بر ما مقدم باشند و به فرمایش رسول اكرم (ص): “دیدن او، شما را به یاد خدا اندازد، گفتار او به دانش شما بیفزاید و كردار او شما را به یاد آخرت بیندازد”.[3] امام حسن مجتبى (ع) به فرزند خود فرمود: “پسرم ! با احدى برادرى و دوستى مکن مگر بدانى به چه جاهایى مى رود و با چه افرادى نشست و برخاست مى کند و چون خوب بر احوالش آگاهى یافتى و روش او را پسندیدی، با او دوستى کن. دوستى تو به خاطر این باشد که او را از لغزش ها باز دارى و در تنگدستى به او یارى رسانی”.[4]

به عبارت دیگر؛ در انتخاب دوست موازین شرعی (هم جنس و غیر هم جنس) را مورد لحاظ قرار دهیم و حدود دوستی را رعایت كنیم. بعضی از این حدود عبارت اند از:

الف. دوستی ها برای خدا و در راه رضای خدا باشد (چون پایدارند)، نه برای دنیا و ارضاء هوی و هوس نفسانی.[5]

ب. اعتدال در دوستی ها و پرهیز از افراط و تفریط.[6]

ج. انتخاب نکردن دوستان بدون تحقیق و آزمایش.[7]

د. پرهیز کردن از بیان اسرار شخصی و مهم خود حتی به دوستان نزدیك.[8]

هـ. تحقیق و تفحص بیش از اندازه نکردن در اسرار زندگی شخصی دوستان.

و. دوستی نكردن با كسانی كه آشكارا معصیت خدا را می كنند و آن را برای شما نیز زیبا جلوه می دهند.[9]

ز. پرهیز از دوستی با افراد دروغگو، فاسق، بخیل، احمق و نادان، قاطع رحم، بدزبان، جاهل، فرومایه و شرور.[10]

2. نگاه واقع بینانه به پیامد های منفی دوستی های افراطی؛ زیرا :

الف. بهترین دوستان ما هم ممكن است به انحراف كشیده شوند و اگر نتوانیم از آنها فاصله بگیریم خطر انحراف، دامان ما را هم خواهد گرفت.

ب. زندگی، بستر حوادث بسیاری است كه موجب دوری و جدایی دوستان هم می شود اگر دوستی ها افراطی باشد جدایی سخت و ناگوار و در بسیاری موارد همراه با ضربه های عاطفی شدید و غیر قابل جبران است.

گاهی در دوستی های افراطی، افراد، محرمانه ترین اسرار زندگی شخصی شان را به یكدیگر می گویند كه این امر با گذشت زمان تبعات منفی بسیاری به جای خواهد گذاشت.[11]

ج. گاهی این عشق و علاقۀ افراطی تا آن جا نزدیك می شود كه به سوء استفادۀ اخلاقی از سوی یك نفر، یا طرفین می انجامد، كه در هر دو صورت، زیان های اخلاقی و عاطفی شدیدی به طرفین وارد می گردد.

د. دوستی های افراطی، مانع رشد فكری و اجتماعی افراد، به خصوص جوانان و نوجوانان می شود؛ زیرا موجب می شود روابط آنها با خانواده و دیگر كانون های اجتماعی نظیر مدرسه و مسجد كمرنگ شده، از مسائل درسی، عبادی، معنوی و از یاد خدا غافل شوند. [12]

هـ. توجه داشته باشید که هر عشقی جز عشق به الله و معصومان (ع)، کاذب و ناپایدار است.[13]

[2] «المرء علي دين خليله،فلينظر احدكم من يخالل.» بحارالانوار، ج74، ص 192.

[3] ” قال (ص): من ذكركم بالله رؤيته، …”، بحارالانوار، ج 74، ص 186.

[4] محمد جواد طبسي، حقوق فرزندان در مکتب اهل بيت، ص 176.

[5] غررالحكم، ج 2، ح 1795 و 1796.

[6] نهج البلاغه، حكمت 268.

[7] غررالحكم، ج2، ص 86 و ص810

[8] بحارالانوار، ج4، ص177.

[9] بحارالانوار، ج 74، ص 190.

[10] خصال صدوق، ج1، ص 244؛ اصول كافي، ج4، ص453؛ كنزالعمال، ج9، ح24844.

[11] نهج البلاغه، حكمت .268

[12] فصلنامۀ پژوهشي صباح، شماره 7 و 8، 1382، ص 24-26.

[13] اقتباس از نمایه: عشق و عقل انسان، سؤال 1822 (سایت: 2935).