راه های مقابله با اندیشۀ غلو

با استفاده از شیوه های مختلفی می توان از غلو رهایی جست که مهم ترین آنها عبارت اند از:

1. تعریف دقیق و مشخص نمودن حدود و ثغور مرجعیت دینی و به کار بستن وصیت و سفارش مهم پیامبر اکرم (ص)؛ یعنی تمسک به ثقلین. اگر بخواهیم راه صحیح دین داری را از ضلالت و گمراهی بیابیم باید طبق وصیت نبی مرسل (ص) به کتاب و عترت تمسک جوییم؛ پر واضح است که تمسک جستن به کتاب و اهل بیت (ع) با پیروی از عالمان عامل و پرهیزکار، تحقق پیدا می کند و مصداق آشکار چنین عالمانی، حکیمان و مراجع بزرگ دینی اند.

2. شناخت عللی که منجر به ظهور پدیدۀ غلو می گردند که مهم ترین آن جهل است. جهل نقشی اساسی در ظهور و ایجاد بدعت و افکار منحرف ایفا می نماید؛ از این رو بر انسان لازم است در دو بُعد به سلاح علم مسلح گردد. بُعد اوّل همانا شناخت کامل و دقیق خداوند و اطلاع یافتن بر مراتب توحیدی است که به وسیلۀ مراجعه و مطالعۀ همه جانبۀ عمیق و حقیقت طلبانۀ کتب عرفانی، فلسفی و کلامی معتبر که با قلم عالمان و اندیشمندانی تدوین و نگارش یافته باشد که درک کاملی از خدا، انسان و  هستی داشته باشند. جنبۀ دوم شناخت ائمه (ع) و مقام آنان نزد خداوند (البته منظور چگونگی رابطه آنان با خالق یکتا است) و شعار اصلی ائمه (ع) که آن را مکرراً تکرار کرده اند، عبودیت و بندگی خدای یگانه است؛ از این رو امامان شیعه چراغ هدایت انسان به سوی خداوند و بندگان با کرامت حضرت حق اند.

3. اعتماد نکردن بر روایاتی که راویان آنها غلات بوده که لازمه این مهم شناخت راویان غلو کننده در منابع علم رجال است.[1]

4. مقابله با افکار غلات به وسیلۀ طرح افکار صحیح و درست

5. دوری از کشیده شدن به ورطۀ محبت افراطی، زیاده روی در محبت و یا عدم درک صحیح از حدود و چهارچوب آن، باعث ایجاد افکار منحرف می گردد؛ از این رو ائمه، ما را از این راه نادرست بر حذر داشته اند. امام زین العابدین در مذمت این گونه محبت چنین می فرمایند: “همانا یهود دوست داشتند، عزیر (ع) را تا آن جا که چه سخنان غلو آمیزی درباره او نگفتند در حالی که نه عزیر از ایشان بود و نه اینان از عزیر؛ و نصرانیان دوست می داشتند عیسی (ع) را و چه گفته های غلو آمیز درباره او بر زبان جاری نکردند، در حالی که نه عیسی از ایشان بود و نه ایشان از عیسی (ع). و همین سنت نیز در مورد ما جاری خواهد گردید، گروهی از شیعیان، ما را دوست خواهند داشت، تا آن جا که می گویند آنچه یهودیان درباره عزیر (ع) گفتند و آنچه نصرانیان درباره عیسی گفتند، پس اینان از ما نیستند و ما نیز از ایشان نیستیم”.[2]

6. هوشیاری و دقت نظر در سازماندهی و تغذیۀ فکری و پشتیبانی همه جانبۀ دشمنان در طرح افکار منحرف؛ از این رو بر ما لازم است آگاهی کامل و دقیقی از توطئه ها و دسیسه های دشمنان در طراحی و پرورانیدن افکار مخرب و منحرف در محافل جامعه اسلامی داشته باشیم. ایجاد فرقۀ بابیه و بهائیه از مصادیق بارز چنین توطئه ها و سازماندهی شوم دشمنانی چون روسیه و انگلستان هستند. نقش سفارت انگلیس و روسیه در حمایت و پشتیبانی از بابیه و بهائیه در تاریخ ثبت شده[3] همان گونه که نقش سفارت بریتانیا در حمایت از فرقه قادیانه در هند محفوظ است.[4]

البته، نکته ای که نباید از نظر دور داشت، آن است که باید با موشکافی و دقت نظر علمی غلو را از غیر غلو تشخیص داد، چرا که پاره ای از قضایا و مسائل که در نگاه ابتدائی غلو فرض می شوند.