دیدگاه فلاسفه اسلامی نسبت به مقوله سیاست و قدرت، در آیینه منابع

کلید واژه تحقیق در باب دیدگاه فلاسفه اسلامی نسبت به مقوله سیاست و قدرت (به معنای فلسفی آن) دو مسئله مدینه فاضله (با رویکرد عدالت محور) و اراده یا اختیار است. فلاسفه اسلامی از فارابی تا ملاصدرا هر کدام به نحوی و از منظری خاص در این دو ساحت به اندیشه ورزی پرداخته اند. منابع دسته اول موجود برای تحقیق در باب دیدگاه فلاسفه اسلامی نسبت به مقوله سیاست عبارتند از:

1.«آراء اهل المدینة الفاضلة»، «السیاسة المدینة»، «التنبیه علی سبل السعادة» و «فصوص الحکمة» از فارابی

2.«سیاسیات شفا» از ابن سینا

3. «تجرید الاعتقاد» از خواجه نصیر الدین طوسی

همچنین «فصوص الحکم» از ابن عربی؛ «مصباح الانس» از شمس الدین محمد ابن فناری؛ «الشافی فی الامامة » از سید مرتضی، «طهارة الاعراق» از ابن مسکویه رازی، «اخلاق ناصری» از خواجه نصیر طوسی و صدها اثر در فقه اسلامی چون «جواهر الکلام» از شیخ محمد حسن نجفی و «کتاب البیع» از امام خمینی به فلسفه سیاسی اسلام پرداخته اند. البته نباید فراموش کرد که برخی از دانشمندان اسلامی با نوشته ها و خطابه های سیاسی خویش این مبانی را و لو به صورت مختصر و بدون فصل بندی و شیوه های کلاسیک در مجموعه ای فراهم ساخته اند که از آن جمله اند:

1.«العروة الوثقی» از سید جمال الدین اسد آبادی

2.«طبایع الاستبداد» از عبدالرحمان کواکبی

3.«خطابه های سیاسی» از شیخ محمد خیابانی

4.«قانون مشروطه مشروعه» از سید عبدالحسین لاری

5.«تنبیه الامة و تنزیه الملة» از میرزا محمدحسین نائینی

6.«عواید الایام» از مولی احمد نراقی

7.«شؤون اختیارات ولی فقیه» از امام خمینی

8.«حکومت اسلامی» از امام خمینی

9.«کشف الاسرار» از امام خمینی

10.«دراسات فی ولایت الفقیه» از آیت الله منتظری

از میان معاصرین نیز عده ای از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه آثاری آکادمیک و علمی در این زمینه تألیف نموده اند.

گفتنی است؛ از آن جایی که به شیعه جز در موارد معدودی فرصت تشکیل حکومت داده نشده است، این علم مجال رشد و بالندگی نداشته است و مطالب خاص مکتب تشیع در این باب کمتر تدوین شده، ولی چون اهل سنت زمان بیشتری بر مسند حکومت تکیه نموده اند، کتاب هایی در این زمینه نگاشته و به دیدگاه های خود نظم بخشیده اند. «الاحکام السلطانیه » ماوردی از این نوع است.