دورۀ ششم فقه شیعه

از زمان تدوین کتاب «السرائر» در سال 588 قمری توسط ابن ادریس حلّی تا زمان تدوین کتاب «الفوائد المدنیة» به دست مرحوم امین استرآبادی در سال 1030 قمری، دورۀ ششم فقه شیعه محسوب می شود.[1]

پس از آن که سال­ها افکار شيخ طوسى بر فقه شيعه سايه افکنده بود و به سبب نفوذ فوق العادۀ علمى شيخ، کسى به طور جدّی و گسترده با وى مخالفت نمى‌کرد، در اواخر قرن ششم، راه نقد افکار وى گشوده شد و نشاط فقاهت و اجتهاد بار ديگر به جمع فقها بازگشت. اين حرکت تا قرن يازدهم (عصر سيطرۀ اخباری ها) ادامه يافت.
Da dette system dateres tilbage til åndedrætsorganerne i hjernen, er dette veldefinerede https://denmarkrx.com/kamagra-uden-recept.html arrangement af store mængder aspirin i de systemiske komponenter i hjernen blevet standard luftrøret i neuroendokrinologi og har været progressivt.
[2]

هر چند عالمانى؛ چون سديدالدّين محمود بن على حمصى رازى (م 583ق) و ابن زهرۀ حلبى (م 585ق)، کم و بيش به نقد افکار شيخ پرداختند، ولى پرچمدار اين نهضت که به طور گسترده وارد اين عرصه شد، محمّد بن ادريس حلّى (م 598ق) است.[3] ابن ادريس با تألیف کتاب «السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى» و نقد افکار علمى شيخ طوسى، خدمت بزرگى به اجتهاد و فقاهت کرد و در عمل، انفتاح باب اجتهاد را تداوم بخشيد.

ابن ادريس به صراحت در السرائر مى‌گويد: «من جز از دليل روشن و برهان آشکار، از کسى تقليد نمى‌کنم».[4]

او طريق صحيح در اجتهاد و فقاهت را چنين بيان مى‌کند: «طريق صحيح نزد من، عمل به کتاب خدا، سنّت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) که به نحو متواتر رسيده باشد، و اجماع، است. اگر اين سه راه نبود، آن چه که محقّقان مى‌توانند در مسائل شرعى بدان اعتماد کنند، تمسّک به دليل عقل قطعى است؛ زيرا در اين صورت مسائل شرعى بر اساس دليل عقلى بقا يافته و به دليل عقل موکول شده است».[5]

ابن ادريس- بر خلاف شيخ طوسى- به اخبار آحاد اعتماد نداشت.[6]

بعد از ابن ادریس، حرکت رو به رشد اجتهاد و فقاهت، به وسيلۀ جعفر بن حسن بن يحيى بن سعيد حلّى، معروف به «محقّق حلّى» (م 676ق) ادامه يافت و از بالندگى و فروزندگى فوق العاده‌اى برخوردار شد.[7]

در فقه هرگاه به طور مطلق «محقّق» گفته شود، محقّق حلّى مقصود است و در فضل و دانش او همين بس که کتاب «شرايع الإسلام» وی از زمان تأليف تا نزدیک به زمان ما، کتاب درسى حوزه‌­هاى علميّۀ اماميّه بوده و شروح فراوانى بر آن نوشته شده است.[8] از کتاب­هاى ديگر وى مى‌توان به «المختصر النافع فی فقه الإمامیة»[9] و «المعتبر فی شرح المختصر» اشاره کرد.

محقّق حلّى به تهذيب آراى شيخ پرداخت و آنها را در چارچوب روشنى عرضه کرد و با استفاده از اعتراضات و انتقادات ابن ادريس به دفاع از مکتب شيخ طوسى پرداخت.[10] از مهم­ترين اقدامات محقّق، ترتيب فقه و تهذيب ابواب آن بود. وى در تقسيم فقه، ابتکارى به خرج داد و فقه را به: عبادات، عقود، ايقاعات و احکام تقسيم کرد.[11]

حاصل آن که با تلاش­ها و کوشش­های فقهای شیعه در دوره ششم، می توان این دوره را عصر تجديد حيات فقهى اهل بيت (عليهم السلام) یا عصر نهضت مجدّد مجتهدان نامید.‌